Dijital Darvinizm olarak isimlendirilen yeni bir durum, son birkaç yılda iş kültüründe yerini aldı. Bu kavram bir araştırma-danışmanlık şirketinin yöneticisi, sayısal pazarlama yorumcusu ve yazar olan Brian Solis tarafından “The End of Business as Usual” isimli kitabında önerilmiş. Onun anlatımıyla Dijital Darvinizm, toplum ve teknolojinin bizim uyarlanabileceğimizden çok daha hızlı değiştiği bir ortamda tüketici davranışının evrimleşmesidir. Teknolojinin yaşamımızda giderek daha yoğun ve farklı bir rol almasıyla birlikte tüketiciler olarak Dijital Darvinizm (sayısal evrimleşme) karşısında duruşumuz sonsuz bir dinamik ve etkileşimli mücadele haline geliyor.
Teknolojiyle Biçimlenen İş Dünyası
Teknolojik gelişmeleri ekonomi ve iş dünyası işe eşleyerek baktığımızda, değişim etkilerini okuyabileceğimiz on farklı alan dikkatimizi çekiyor. BİR. Bunlardan birincisi, günlük yaşamda yerini giderek sağlamlaştıran mobil teknolojilerdir. Akıllı telefonlar ve taşınabilir bilgisayarlar sayesinde herhangi bir mekânda herhangi bir anda geniş bant (İnternet) bağlantısı sağlamak mümkün hale geldi. Bu teknoloji, görüntüde yer alan kullanıcı ürünlerinin arka planında kablosuz ağlar, bunlara uygun işletim sistemleri ve uygulama yazılımları da sağlıyor.
İKİ. Telefonlar, tabletler veya kameralar kadar dikkatimizi çekmeyen bir başka alan sensör (duyarga) teknolojileridir. Güvenlik kameraları bir yana; yaşamın veri toplanabilecek her alanı yeni sensör teknolojileri ile donanmış haldedir. Örneğin bir AVM’ye girdiğiniz andan itibaren yaptığınız her faaliyet ve işleme ilişkin verilerin sensörler üzerinden bilişim ortamlarında depolanması mümkündür. Benzer biçimde bir imalat işletmesinde süreçlere ilişkin tüm faaliyet işletmelerin kayıt altına alınmasını sensör, bilişim ve iletişim teknolojileri sağlayabilmektedir.
Böylece işlenmeyi ve yorumlanıp değerlendirilmeyi bekleyen çok büyük veri yığınları oluşmaktadır. Teknolojik imkânların sağladığı bu yeni duruma Büyük Veri (Big Data) ismi veriliyor. Artık elimizde İnternet bağlantılı bilişim ağlarından sensör türündeki cihazlar aracılığı ile tedarik edilmiş, karışık veya yapılandırılmış olabilen çok miktarda ve çeşitliliği sahip büyük veri yığınları var. Bu yığınlar içinde tüketici davranışlarına ilişkin gizemler saklı halde duruyor. Bu verileri düzenlemeyi, analiz etmeyi, yorumlamayı ve değerlendirmeyi başardığımızda pazara ve müşterilere arz edebileceğimiz yeni değer fırsatlarına sahip olabiliriz.
ÜÇ. Artık üniversitelerin en albenili bölümleri arasında makine, elektrik ve bilişim mühendisliklerinin bir bileşimi olarak oluşan robotik, mekatronik ve yapay zekâyla ilgili olanlar yer alıyor. TV programlarında, proje sergilerinde ve ödüllü yarışmalarda robotik ürünlerin çeşitlerini giderek daha fazla izliyoruz. İlerleyen süreçte bilgisayar denetimli cihazların ve makinelerin günlük yaşamda çok boyutlu olarak yer aldığına çok daha yoğun biçimde tanık olacağız. Robotik ve yapay zekâ teknolojileri yaşamımızı ciddi ölçülerde etkileyen faktörler arasında yer almaya devam edecek.
DÖRT. Eğer bir noktada birikmiş değer veya zenginlik varsa, onunla ilgili güvenlik sorunları olmaması düşünülemez. Bilgi Çağı adını verdiğimiz bir zamanda bu zenginlik türlerinden en önemlisi veri, enformasyon, bilgi ve deneyim birikiminin her türlüsüdür. Dolayısıyla siber risk ve siber güvenlik (bilgi sistemlerinin güvenliği) bu çağın en önemli konuları haline geldi. Siber saldırılar, devlete veya şirketlere ait enformasyon noktaları kadar kişisel olanlara da yöneliyor. Sıklıkla bireysel bilgilerin izinsiz biçimde medyaya sızdırıldığını izliyoruz. Diğer yandan kurumsal veya kişisel İnternet siteleri, bilişim korsanlarının saldırılarına uğruyor. Teknoloji daha yoğun ve karmaşık hale geldikçe, enformasyon noktalarına yapılan saldırılar da daha karmaşık ve zarar verici hale dönüşüyor. Bu nedenle yaşamımızda güvenlik teknolojilerinin çok boyutlu olarak yer alışında artışlar gözleyeceğiz. Risklere ve tehditlere karşı güvenlik önemlerini artırmak önümüzdeki dönemin bir başka teknolojik etkisi olacak.
BEŞ. Enformasyonun yaşam alanlarında artan önemi ve bilginin üretim faktörü olarak yükselen değeri bilginin üretim ve dağıtım süreçlerini de daha dikkat çekici hale getiriyor. Bilginin miktar ve çeşitliliğinin artması yanında üretim ivmesinin yükselmesi, bilginin edinilme süreci olan eğitim ve öğretimin de daha nitelikli ve sürdürülebilir olmasını gerektiriyor. Bu nedenle (okul sonrasına işaret eder biçimde) son yıllarda yoğun biçimde yaşam boyu eğitim kavramından söz ediliyor; buna ilişkin kamusal, özel veya sivil girişimler var. Sonuç olarak eğitim teknolojilerinde büyük ölçekli değişim gözleniyor; eğitim araçları ve bu sektöre ilişkin yönelimler teknolojinin etkisiyle farklılaşıyor. Eğitimin kamusal boyutu açısından ise hükümetlerin vizyon kaliteleri etkili oluyor; küresel yönelimleri ve değişen konjonktürü kavrama zorluğu çeken iktidarlar eski model tarzlara sempati duyarken zamanın ruhunu kaçırıyorlar.
ALTI. Bilişim ve iletişim konusundaki gelişmeler, kimi zaman başka teknolojik gelişmelerin sonucu olarak ortaya çıkarken, bazen kendileri de yeni değişimlerin motoru haline geliyor. Bilgi Çağının yeniliklerinden birisi –1990’lı yıllarda işaretleri gelmeye başlayan– bulut bilişimin ortaya çıkışıdır. Bulut bilişim, İnternet temelli teknoloji kaynaklarının paylaşımını sağlayan bir hizmet türüdür. Bu teknoloji sayesinde yazılım uygulamaları, enformasyon ve veri depolama ve hesaplama imkânları bir uzak hizmet olarak paylaşılır. İnternet üzerinden bulut bilişim teknolojisi sayesinde kullanıcılar kendi bilgisayarlarında (akıllı telefonlarında veya benzeri cihazlarında) bulunmayan bilgilere uzaktan erişebilirler.
YEDİ. Metal veya kâğıt para olarak isimlendirilen nesnelerin zaman içinde ortadan kalkacağına dair öngörüleri duymuş olmalısınız. Gerçekten bankacılık sektöründeki gelişmeler ile kredi kartının yaygınlaşmasının paranın nesne olarak kullanımını azalttığını günlük yaşamımızda izliyoruz. Diğer yandan İnternet bankacılığı alışveriş kurumuna yeni boyutlar getiriyor. Bugün geldiğimiz noktada yaşamı değiştiren önemli teknolojik gelişmelerden birisinin ödeme sistemlerindeki çeşitlenme olduğunu izliyoruz. İnternet temelli yazılım uygulamaları, yeni ödeme araçları ve platformlar ile yeni geliştirilen hizmetler üzerinde yükselen ödeme teknolojisi farklılaşması günlük yaşamın değişim katalizörlerinden bir başkası olacak.
SEKİZ. Filmin sinemaya giderek izlendiği, oyunun sokakta topaç, misket veya atlama ipi ile oynandığı zamanlardan çok farklı bir dönemi yaşıyoruz. Bir zamanların çocuk oyunlarını artık aile büyükleri bile hatırlamıyor. Önce bilgisayar oyunları olarak başlayan sanal ve artırılmış gerçeklik teknolojisi medya-sinema sektörünün ve her an daha fazla olmak üzere iş dünyasının ayrılmaz parçası haline geldi. Benzetim amaçlı bilgisayar modellemesi yaklaşımları tasarım ve üretim sektörlerinde kendine yeni uygulama fırsatları buluyor. Geleneksel uygulamaların yerini üç boyutlu ve sanal gerçeklik temelli yeni yöntem, teknik ve araçlar alıyor. Önümüzde yeni görsel teknolojilerin yaşamın her alanında çok daha etkili biçimde yer alacağı bir zaman dilimi var.
DOKUZ. Bilişim, iletişim ve İnternet teknolojilerindeki gelişmeler, enformasyonun dünya üzerindeki iş amaçlı akışını büyük ölçüde hızlandırıp çeşitlendiriyor. Sipariş ettiğiniz ürünlerin o anki durumunu, fabrika alanındaki iş akışını veya müşteriye iletilmek üzere yüklediğiniz kamyonun konumunu ağlar sayesinde izleyebilmek son derece kolay hale geldi. Yeni teknolojiler çevrim içi, etkileşimli ve self servis iş süreçlerini, yazılım kullanımını ve hizmet edinmeyi mümkün hale getirdi. Bu durumu kavramak için şu mottoyu ezberimize alabiliriz: “İnternet bağlantılı olmayan iş kalmayacak.”
ON. Artık sosyal medya olarak isimlendirdiğimiz yeni bir gerçeklik var. Birden fazla insanın mekân değiştirme (ulaşım) yoluyla sağladığı görüşme ve iletişim imkânı, İnternet sayesinde sanal ve çevrim içi olarak gerçekleşiyor. Sana medya kullanımı, bireyler için yeni üretim ve tüketim şartları oluşturdu. Teknolojik gelişmeler komşuluk, arkadaşlık ve ilişki gibi kavramları uygulamalı olarak değiştiriyor. Yüzyüzelik büyük bir hızla demode oluyor. Yeni teknolojilerin sosyal niteliklerimize olan etkilerini yoğunlaşan biçimde görmeye devam edeceğiz.
Artık tüm işletmeler, girişimciler ve yöneticiler büyük bağlantılı dünyanın bir parçasıdır. Bu durum, işletmenin veya işletmecinin konumu ne olursa olsun iş yapma biçimini, iletişim ve işbirliği tarzını etkiliyor; yeni iş modellerinin geliştirilmesine neden oluyor. Diğer yandan zaman alıcı ve beceri gerektirmeyen işlerin yapılmasında yeni imkânlar ve kolaylıklar gündeme geliyor. Artık işletmeciler kendilerini daha fazla oranda yüksek değer içeren faaliyetlere ayırabilirler. Bu bağlamda yöneticilerin işletme içindeki rolleri de stratejik iş ortaklığı düzeyine yükseliyor.
Geleceği kesin olarak bilmek hiçbir zaman mümkün olmayacak. Buna karşılık yeni gelişen teknolojiler konusunda bilgi ve öngörülere sahip olmak gelecekte karşılaşılacak zorlukları göğüslemeyi ve daha önemlisi yeni fırsatlardan yararlanmayı sağlayabilir.
Sayısal Evrimleşme
Teknolojilerin çok hızlı değişip geliştiği, buna karşılık kişi ve kuruluşların teknolojik değişim ivmesine ayak uydurmakta zorlandıkları bir çağı yaşıyoruz. Görünen o ki, bu hızlanma çok büyük, beklenmedik bir kırılma yaşanmadığı sürece bu şekilde sürecek. Şaşırtıcı değişim karşısında ara veya son tüketicinin ne denli rasyonel kalabileceği bir soru işaretidir. Gökte bir yandan diğerine savrulan kuşlar veya denizde büyük balıkların saldırılarıyla sürüler halinde yön değiştiren balıklar gibi; hızlı değişim karşısında gelecekte tüketicilerin tutum ve davranışlarını da öngörmek daha zor olabilecek. Buna karşılık veri ve enformasyon toplama ve depolama teknolojilerinde de çok ciddi gelişmeler oldu.
Önümüzdeki on yılın en önemli kurumsal yeteneklerinden birisinin toplanan büyük veri yığınları içinde süzme yapmak, bunları yorumlayıp değerlendirmek için analiz ve modelleme yöntem, teknik ve araçları geliştirmek ve kullanmak olacak. On yıllık gelecekte daha fazla ihtiyaç duyacağımız beceri ve yetenekler arasında değişim yönetimi, proje yönetimi, fon geliştirme, inovasyon, tasarım, ür-ge ve işletmeyi kaldıraçlama için teknoloji yönetimini de saymak gerekir.
Hangi Beceriler?
Önümüzdeki on yıl gibi bir sürede iş süreç ve faaliyetlerinde etkili (aynı zamanda tercih edilir) olacak beceri ve yetenekler konusuna kısaca bakabiliriz. Bunlardan birincisi; veri toplama teknolojileri sayesinde bilişim ortamlarında depolanan veri yığınlarının işlenmesini sağlayacak iş zekâsı en değerli yeteneklerden birisi olacak. Bu sıralar sıklıkla büyük veri ve analitikler olarak dillendirilen ifadeler söz konusu yeteneğe işaret etmektedir. Bu konuya bağlı olarak veri analizi ve veri modelleme de ihtiyaç duyulan yetenekler arasında yer alacak. Bu bağlamı biraz daha genişleterek çok boyutlu bilgi yönetimi beceri ve yetenekleri toplam ihtiyacından söz edebiliriz.
Eğer ekosistemde bizi etkileyen değişim faktörleri varsa, bu durumu sadece pasif tutumla karşılayamayız. Değişim mevcut ise kişinin ve kuruluşun kendi değişim yönetimi olmalıdır. Bir başka deyişle önümüzdeki on yılın ivmeli değişimi ekonomik işletmelere değişim yönetimi yeteneğini zorunlu kılmaktadır. İşinizi ilgilendiren teknolojilerin hızlı değişimi karşısında ne yapacaksınız?
Pazarın yapısının ve müşterinin beğeni ve seçim davranışının değişiyor olmasını tespit etmek yeterli değil. Müşterinin yeni ihtiyaç ve isteklerini tatmin etmek için inovasyon, tasarım ve ür-ge gibi beceri ve yetenekler gerekecek. Buna bağlı olarak iş aklının (iş zekâsının) artan önemi ile birlikte yeteneğe sahip insanları işletmede istihdam etmek ve kalıcılığını sağlamak gibi bir durum daha var.
Ekonomi ve iş dünyasında (orta kademe işler yok olurken) işler iki temel kategoride toplanıyor. Belli bir temel alan dışında yüksek oranda beceri gerektirmeyen işler ve özel beceri ve yeteneklerle donanmış olmayı gerektiren işler olarak bir ikiye bölünmenin geliştiğini gözlüyoruz. Katma değerli işler ise giderek daha yüksek oranda beceri ve yetenek gerektirecek. Bu nedenle işletmeler beceri ve yetenek sağlama ve kalıcı kılma konusunda ağırlaşan bir durumla karşı karşıya kalabilirler.
Baskın Bileşen
Her işin (ekonomik işletmenin) elde edilen geliri ve kârı, birinci derecede etkileyen, baskın bir yapı taşı var. Bu etkili faktör, işin niteliğine bağlı olarak ürün, hizmet, satış kanalı, müşteri profili veya stratejik ortak gibi bir unsur olabiliyor. İşletmenin ödeme sistemini (geliri işletmeye akıtma biçimini) de bunlar arasında sayabiliriz. Bilişim, iletişim ve İnternet teknolojilerinin gelişmesi yeni ödeme platform ve biçimlerinin ortaya çıkmasına neden oldu. Bu nedenle işletmelerinin gelecekte var olmasını hedefleyen işletmeciler yeni ve gelişen ödeme sistemleri konusunda da bilgi, beceri ve yetenek geliştirmiş olmalılar.
Gelecek öngörüleri, ağlarla bağlantılı olmayan işletme kalmaması gerektiğini öğütlüyor. Bu da bağlantılılık konusunda beceri ve yetkinlik sahibi olmayı gerekli hale getiriyor. Bilişim, iletişim, İnternet ve medya teknolojileri (kısaca bağlantılılık teknolojisi), artık iş kültürünün bir parçasıdır. Girişimciler ve yöneticiler bağlantılılık konusunda kendi ihtiyaçlarına uygun olarak becerili ve yetkin olmak zorundalar. Bağlantılılığın aynı zamanda bilgi güvenliği anlamına geldiğini de eklemeliyim.
İnternet konusundaki gelişmeler kişiler ve kurumlar için bu ortamda var olmayı, haber alıp vermeyi, bilgi paylaşımını ve sosyal medya platformları ile bloglarda benlik ifadesini kolaylaştırdı. Başta İnternet olmak üzere ağlar sadece kendi kişisel veya kurumsal alanımızın dışı ile iletişim kurmamızın ortamları değildir. Ağlar aynı oranda kurum ve kuruluş içine yönelik olarak kullanılabilecek platformlar yaratmamıza imkân tanır. Bu bağlamda işletme işi portallerin kurumsal iletişimi sağlamak için çok önemli katkıları olacağını söyleyebiliriz. Özetle; gerek dış ekosisteme gerekse işletme içine yönelik olarak portal kurma, geliştirme ve yönetme konusunda gerekli bilgi donanımı yakın geleceğin önemli becerilerinden bir başkasıdır.
Bilişimin yaygınlaşmaya başladığı ilk yıllarda birbirinden bağımsız uygulamalar vardı. Günümüzün iş şartları ise kurumsal uygulamaların bütünleşmesi, birbirleri ile bilgi paylaşması ve karşılıklı iletişimini gerektiriyor. Bu ihtiyacı, basit olarak kurumsal kaynak yönetimi (ERP) olarak isimlendiriyoruz. Uygulama programlarının birbirileri ile uyumunu sağlamaya yönelik becerileri de geleceğin gerekleri arasında saymalıyız.
Teknolojik Donanmışlık
Teknoloji kavramı, bazı kişiler için anlaşılması zor, yeni teknik bilgilerin edinilmesi, hatta ezberlenmesi anlamına geldi. Özellikle sosyal ve kültürel temelli meslek mensuplarının bir kısmı, birey olarak kendisinin teknolojik gelişimin dışında kalabileceği gibi bir yanılsama oluşturdu. Günümüzde teknolojilerin herkes için olduğu ve her mesleki alanı etkilediği gerçeği daha iyi anlaşılıyor. Her işin bilişim, iletişim ve İnternet başta olmak üzere yeni teknolojilerle bir bağlantısı var. Olmayanlar da kısa sürede teknolojik gelişmeden ciddi oranda etkilenmeye başlayacak. Yaşam daima tercihini kolaylıktan yana yapar.
Bilginin çoğalıp çeşitlenerek çığ haline dönüştüğü ve her alanı etkilediği bir çağda analitik yöntem, teknik ve araçları öğrenmemiz, buna bağlı olarak problem çözme performansımızı yükseltmemiz gerekiyor. Yaşam daha karmaşık hale geldikçe, çözmemiz gereken yeni problemlerin de ortaya çıktığını izliyoruz. Böyle bir dünyada bilgi, beceri ve yetenek olarak daha donanımlı olmak gerekiyor.
Teknolojinin önemini ve etkisini vurgularken bir yanlışa düşmemek gerekir. Yöntem, teknik ve araçların gelişimi, işin içinde insan aklı olmadığında hiçbir şeydir. Bu nedenle insan aklının ve rasyonalitesinin önemi de insanla birlikte artıyor. Bir yandan teknoloji üzerimizden pek çok yükü alırken, aynı zamanda aklın ve becerilerin daha fazla kullanılması gerektiği bir zaman dilimine doğru yol alıyoruz.
Gürcan Banger