Keloğlan masallarının en bilinen yanlarından birisi, onun Padişahın kızı ile evlenme hayalidir. Kimi zaman Prenses hasta olur, Keloğlan onu iyileştirir ve isteğine kavuşur. Bazı masallarda ise Keloğlan’ı gizliden seven, ama onun farkında olmadığı başka bir tanış kız vardır; ancak masalın sonuna doğru gönlündekinin Prenses olmadığını anlayıp gerçek sevene döner. Pek çok masalda ise Padişah kızını evlendireceği adayı seçmek için zorlu bir sınav yapar, başaramayanlar canından olur, başaran Prensese ulaşacaktır.
Bulmaca 16: Keloğlan da dâhil olmak üzere Prensesle evlenmek isteyen adaylar Padişahın önünde dizilmişlerdir. Padişah, adaylara arkasında ne olduğu belli olmayan, yan yana iki kapı gösterir. 1 ve 2 olarak numaralanmış kapılardan birisinin arkasında Prensesin, diğerinin ardında ise zindancının olduğunu söyler. 1 numaralı kapının üzerinde “Bu kapının arkasında Prenses var, diğer kapının arkasında ise zindancı var” yazılıdır. 2 numaralı kapının üzerinde ise “Bu kapılardan birisinin arkasında Prenses, diğerinin arkasında ise zindancı var” yazısı mevcuttur. Adaylar merakla bakınırken Padişah ilave eder: “Bu yazılardan yalnız birisi doğru ve diğeri yanlıştır.” Siz Keloğlan olun ve Prensesi bulmanızı sağlayacak olan kapıyı açın. Hangi kapının arkasında Prenses, hangisinin arkasında zindancı var?
Bulmaca 17: Prensesle evlenmeyi hayal eden erkek adaylar gene Padişahın önünde dizilmişlerdir. Padişah adaylara 1 ve 2 olarak numaralanmış kapıları göstererek birisinin arkasında Prenses, diğerinin ardında zindancı olduğunu söyler. Doğru kapıyı açarak Prensesi bulan onunla evlenebilecektir; yanlış kapıyı açan akılsız cüretinden dolayı ise zindana yollanacaktır. 1 numaralı kapının üzerindeki tabelada “Bu kapılardan en az birinin arkasında Prenses var” yazılıdır. 2 no.lu kapıdaki tabelada ise “Zindancı diğer kapının arkasındadır” yazmaktadır. Padişah bir açıklama daha yapar: “Bu iki tabelada yazanların ya ikisi de doğru ya da ikisi birden yanlıştır.” Keloğlan zaten gönül sevgilisi olan Prensese evlenerek kavuşmak için hangi kapıyı açmalıdır?
Bulmaca 18: Keloğlan’ın Prensesle evlenerek ‘sonsuz zenginliğe ve mutluluğa’ ulaştığını haber alan köylüsü Memiş, Padişahın küçük kızı ile evlenmeyi hayal ederek bir sonraki sınav için yola çıkar. Sarayda gene Padişahın karşısında, dünyanın dört tarafından gelmiş erkek adaylar dizili haldedir. Padişah 1 ve 2 olarak numaralanmış kapılara ve üzerindeki tabelalara işaret eder. 1 no.lu kapıdaki tabelada “Bu kapının arkasında ya Prenses ya da zindancı var” yazmaktadır. 2 no.lu kapı üzerinde ise “Prenses diğer kapının arkasındadır” yazılı tabela bulunmaktadır. Padişah bir açıklama yapar: “İki tabeladaki yazının ya ikisi de doğru ya da ikisi de yanlış.” Kendinizi Keloğlan’ın köylüsü Memiş yerine koyarak Prensesin hangi kapının arkasında olduğunu bulun. Birinci kapı ve ikinci kapının arkasındaki kimler var?
Bulmaca 19: İki kapı bulmacası Padişah için adeta bir eğlence haline dönüşmüştür. Eğlencesini sürdürmek için yeni fırsatlar yaratmaya çalışır. Padişah bunu hayal ederken çok sevdiği veziri –ki bir süredir hastadır– yaşamını yitirir. Padişah bu kayba çok üzülse de devlet işlerinin yürütülmesi için yeni bir vezire ihtiyacı vardır. Ülkenin okumuş, genç insanlarını vezir olmak için bir sınava çağırır. Sonuçta adaylar Padişahın önünde dizilirler. Padişah onlara malum 1 ve 2 numaralı kapıları gösterir. Kapının birisinin ardındaki masada vezir sarığı, diğerinin arkasında ise zindancı bulunmaktadır. Fakat her iki kapının üzerinde de “Bu kapı vezirliğe açılır” tabelası asılıdır. Padişah üzerinde hayli düşünmüş olduğu ek açıklamayı yapar: “Eğer 1 no.lu kapının arkasında sarık varsa kapıdaki yazı doğrudur; fakat zindancı varsa kapıdaki yazı yanlıştır. 2 numaralı kapı için durum bunun tersidir. Yani 2 no.lu kapının arkasında sarık varsa kapıdaki yazı yanlıştır; eğer zindancı varsa yazıda söylenen doğrudur.” Padişah şaşırtıcı bir açıklamayla devam eder: “Sizi uyarıyorum. Her iki kapının arkasında sarık bulunabilir. Gene her iki kapının arkasında da zindancı olabilir. Ya da bir kapının arkasında sarık, diğerinin arkasında zindancı bulunabilir.” Doğrusu Padişaha vezir olmak zor, ama siz gene de hangi kapının arkasında ne olduğunu bulabilir misiniz? Sarık nerede, zindancı nerede?
Saklı Olanı Bulma
TV kanallarındaki ödüllü yarışmaları bilirsiniz. Bunların bazılarında son aşamaya ulaşan yarışmacıya 3-5 sayıda zarf sunularak içinde birini seçmesi istenir. Zarflardan birinde otomobil gibi pahalı bir ikramiye vardır; diğerlerinde ise daha mütevazı armağanlar yer alır. Yarışmacı bu zarflardan birisini seçer ve zarftaki hediyeyi kazanmak için son soruyu bilmeye çalışır. Bazı yarışmalarda ise seçenekler birkaç tane kapıdan oluşur. Her kapının arkasında farklı bir hediye bulunmaktadır. İlginçtir; pek çok uluslararası yarışmada büyük ikramiye bir otomobil iken mütevazı hediye yerine bir keçi konmuştur. Belki keçi fikrinin Batı kültürü ile bir ilgisi bulunabilir.
Aşağıdaki bulmacalarda söz edilen türden yarışmalar ya da benzerleri ile TV programlarında karşılaşmışsınızdır. Böyle bulmacaları çözerken sadece verilen yazılı metinle yetinmek yerine numaralanmış kapıları çizmek ve üzerlerine ilgili yazıları yerleştirmek çözüm üzerinde çalışmayı kolaylaştırır. Genel ilke olarak –çok basit de olsa– çizim yaparak görselliği artırma yoluyla çözüme yönelik düşüncenin desteklenmesi pek çok konuda iyi bir yaklaşım olarak kabul edilebilir.
Bulmaca 20: TV kanalındaki programın sunucusu son aşamaya erişen yarışmacıya üç kapıyı gösterir. Kapılar 1, 2 ve 3 olarak numaralanmıştır. Kapılardan birisinin arkasında otomobil, diğer ikisinin arkasında ise keçi bulunmaktadır. 1 no.lu kapının üzerindeki tabelada “Bu kapının arkasında bir keçi var” yazılıdır. 2 numaralı kapıdaki tabelaya ise “Bu kapının arkasında araba var” yazılmıştır. Son olarak; 3 no.lu kapının üzerinde ise “Bu kapının arkasında keçi var” yazılı tabela bulunmaktadır. Sunucu, yarışmacıya dönerek “Bu üç tabeladan en fazla bir tanesi doğrudur” der. Sizce yarışmacı otomobile ulaşmak için hangi kapıyı seçmelidir?
Bulmaca 21: TV kanallarının ‘sevilen’ sunucusu Muhsin Ali Sevimsiz, yaptığı sululuklarla bir yarışmayı daha aşamaya getirmiştir. Yarışmacı araba kazanmaya bir adım kala heyecan içindedir. Sunucu M. A. Sevimsiz yarışmacıya 3 adet kapıdan söz eder: “Bu kapıların birisinin arkasında kırmızı renkli bir otomobil, diğerlerinin arkasında ise keçiler var. Yani toplamda bir araba ve iki keçi…” Sunucu ve yarışmacı 1, 2 ve 3 olarak numaralanmış kapıların üzerindeki tabelaları okurlar. 1 no.lu kapıda “2 no.lu kapının arkasında bir keçi var” yazılıdır. 2 numaralı kapıdaki tabelaya ise “Bu kapının arkasında bir keçi var” yazılmıştır. Son olarak; 3’üncü kapıdaki tabelada ise “Keçi 1 no.lu kapının arkasında” yazısı bulunmaktadır. Sunucu son açıklamayı yapar: “Arabanın bulunduğu kapının üzerinde yazan yazı doğrudur. Diğer iki yazıdan en az biri yanlıştır.” Şimdi kendinizi bir arabaya ihtiyacı olan heyecanlı yarışmacı yerine koyun ve doğru kapıyı bulun.
Bulmaca 22: TV kanalındaki yarışmada rakiplerini geçerek final aşamasına gelen yarışmacı, bu turdaki doğru cevabı bilirse, o ana kadar birikmiş olan 50670 TL’nin sahibi olacaktır. Sunucu yarışmacıya bu turda kendisine gösterilen üç kapıdan birisinin arkasında toplanan para ödülünün çeki olduğunu söyler. Kapılardan bir diğerinin arkasında ise bir Nasreddin Hoca fıkraları kitabı bulunmaktadır. Diğer kapının arkası ise boştur. Yarışmacı seçtiği kapıya bağlı olarak para ödülünü veya kitabı kazanacak ya da yarışmadan eli boş ayrılacaktır. 1 no.lu kapının üzerindeki tabelada “3 numaralı kapının arkasında hiçbir şey yok” yazılmıştır. 2 numaralı kapıdaki tabelada “Bu kapının arkasında kitap var” yazılıdır. 3 no.lu kapıya iliştirilmiş tabelada ise “Bu kapının arkasında hiçbir şey yok” yazısı bulunmaktadır. Programın sunucusu bulmacanın çözümüne ilişkin ek açıklamaları yapar: “Arkasında para ödülü çekinin bulunduğu kapının üzerindeki yazı doğrudur. Fıkra kitabının bulunduğu kapının üzerindeki yazı yanlıştır. Arkası boş olan kapının üzerinde yazan yazı doğru veya yanlış olabilir.” Sizce yarışmacı para ödülüne ulaşmak için hangi kapıyı açmalı ve çeke ulaşmalıdır?
Gürcan Banger