Önümüze bir engel koymayı severiz. “Hele bir geçsin” deyip sonrasında neler yapacağımız konusunu aklımıza bile getirmeyiz. Günlük yaşamın kendi sıkıntıları ve darboğazları yetmezmiş gibi, çoğu zaman güzel ve iyi şeyler bile bizim için engel örnekleri oluşturabilir. “Şu bayram bir geçsin”, “Hele şu söz-nişan işini bir atlatalım” ya da “Okul bir bitsin” gibi konuşmalarla sıklıkla karşılaşırız. Hâlbuki yaşam uzun sayılacak bir yolculuktur. Belki de sahip olduğumuz ve deneyimlediğimiz en değerli yolculuktur. Bu seyahat sırasında pek çok merhale aşarız. Daha akıllı, planlı ve stratejik olarak karşımıza çıkan engelleri aşabilir; başarıya yüksek verimlilikle ulaşabiliriz.
Yaşam dediğimiz yolculukta daima bir yerden bir başkasına doğru ilerleriz. Bu yürüyüş ya amaçsız ve hedefsiz biçimde, tesadüflere kalmış olarak gerçekleşir ya da nereden nereye gideceğimiz hakkında yol haritaları oluştururuz. Kaynaklarımız kısıtlı da olsa, ulaşmak istediğimiz hedefi belirleme gibi bir özgürlüğümüz var. Sonucu baştan belli, aşırı hayalci hedefler dışında gerekli hazırlığı, planı ve yol haritasını yapmadan belirlediğimiz yere ulaşıp ulaşmayacağımızı bilmek mümkün değil. Akıllı bir hedef belirleme süreci başarılı sonuçlara gidebilmemiz konusunda değerli bir yardımcıdır.
Hedef Belirleme
Hedeflerden söz ettiğimizde buna önceliklerimizi eklemlememiz gerekir. Pek çok şeyi istiyor olabiliriz, ama muhtemelen kaynaklarımız hepsini birden gerçekleştirmeye yetmeyecektir. Bu nedenle bir liste halinde hazırlayabileceğimiz hedeflerin öncelik sırasına dizilmesi kaçınılmazdır. Önceliklendirmeye temel olan düşünce, duygu ve sezgilerimiz bu noktadan sonraki yaşamımızın kalitesi konusunda yön belirleyen işaretler olacaktır.
Bu noktada biraz ders çalışmak gerekiyor. En silik mürekkep bile en iyi bellekten daha kalıcıdır. Elinize bir kâğıt alın. Sakin bir ortamda yaşamınızın bundan sonrasında neleri başarmak istediğinizi listeleyin: Sizin olan bir işletme açmak istiyorsunuz; evlenme niyetlisiniz; dünyayı gezmek hedefliyorsunuz… Bu aşamada dikkat etmeniz gereken konu, yapacağınız bu listede yer alacak hedefler uzunca bir süreyi (uzun vadeli geleceği) kapsayabilecek türden olmalıdır. Liste tamamlandığında yazdığınız konuları gerçekten istediğinize ve bunları sizin yapabileceğinize ikna olmanız önemlidir. Açıkçası, pazartesi günü başlayıp salı günü vazgeçilen diyet hedeflerine benzememelidir.
İkinci aşamaya geçerken bir örnekle ilerlemek istiyorum. Bir işletme kurmak üzere girişimcilik eğitimine başvuran adaylara önerim, öncelikle bu işten kişisel beklentilerinin ne olduğunu belirlemeleridir. Bu nedenle bu işletmeden hangi ihtiyaçlarını karşılama niyetindedirler. Kendi yaşamlarını devam ettirmek için işletmenin sağladığı gelirin yeterlilik durumunu anlamak için bu beklentilerin sayısal olarak belirlenmesi kaçınılmazdır.
Hedef belirleme sürecinin ikinci adımı, kısa vadeli gelecek olan 12 aylık kişisel hedefleri bir başka kâğıt üzerinde yazılı olarak belirlemektir. Yukarıdaki örneğe benzer biçimde; bu liste, yıl boyunca ulaşılması beklenen beceri temelli kişisel gelişim, sağlık, kariyer, eğlence, finans, eğlence ve aile gibi somut hedefleri içerir. Bu listedeki hedefler yıl içinde emek vererek, zaman ve kaynak harcayarak planlama sayesinde ulaşılabilecek olan konulardan oluşur.
Böylece artık elimizde birisi uzun vadeli, diğeri ise kısa dönemli beklentilerimizi ortaya koyan iki liste var. Şimdi bunları karşılaştırarak kısa dönemli listenin uzun vadeli hedeflerimizi desteklediğini doğrulamamız gerekiyor.
İki Liste
Elimizde iki tane liste var. İlkinde önümüzdeki 5 yıl ve sonrasında başarmak istediklerimiz yazıyor. İkincisinde ise 12 ay içinde yapmak istediklerimiz listelenmiş. Hiç kuşkusuz; kişinin beklentileri, istekleri, düşünceleri ve umutları zaman içinde –kişisel gelişimine bağlı olarak- değişir. Eğer (ilk listedeki) uzun vadeli hedeflerimize ulaşmak istiyorsak, (ikinci listedeki) kısa dönemli hedeflerimizin ilkini destekliyor olması gerekir. İki liste arasında çelişki varsa –özellikle kısa dönemli hedeflerimiz uzun dönemle çelişiyorsa– bu durumda yakın gelecek hedeflerimizi gösteren listeyi yeniden düzenlememiz veya çelişkileri gidermemiz gerekecek.
Maddi yaşamı sürdürmek, öncellikle kaynaklarla ihtiyaçların ve hedeflerin dengelenip birbirine eşlenmesidir. Gerekli parasal kaynağa sahip olsak bile bu durum ihtiyaç ve hedeflerimizi önceliklendirmemiz gereğini ortadan kaldırmaz. Her ne kadar yaşamımızı kısıtlayan ve sınırlayan şartlar var olsa da, hedefimizin ne olacağı ve neyi yapmayı istediğimiz konusunda seçme özgürlüğümüz var. Uzun vadeli hedeflere ulaşmak yolunda çelişki yaratan veya gerçekten ulaşmayı istemediğimiz kısa vadeli hedeflerden vazgeçebiliriz. Özetle; 12 aylık listede yapmayı istemediklerinizi silin, atın. Yaşam, bir seçimler kronolojisidir; seçersiniz veya seçmezsiniz.
Eğer yaşamınızı sürdürmek için gelir elde etmek üzere çalışmanızı gerektirmeyecek şanslı bir nedeniniz yoksa bu durumda hazırlayacağınız üçüncü liste ihtiyaç duyulan kaynağı nasıl sağlanacağınız ile ilgilidir. Ya bir işte ücretli olarak çalışacaksınız ya da size kazanç sağlayan bir işletmeniz olacak. Her iki durumda da; üçüncü listeye önümüzdeki 12 ay süresince ulaşmayı istediğimiz iş-çalışma hedeflerini yazacağız. Sadece hedefleri kısaca yazmak yetmez. Aynı zamanda bu hedeflere ilişkin beklenen çıktıları da belirtmemiz gerekir. Gelecek bir yılı hedefleyen listede iş-çalışma alanının şekline göre bazı unsurları içermemiz uygun olur. Örneğin bir işletme sahibi isek önümüzdeki 12 ayda miktar, kalite, maliyet, satış, pazarlama, finansman vb. konularda neler yapacağımız listede yer alır. Eğer ücretli olarak çalışıyorsanız, işin ve ücretin sürdürülebilirliğini sağlamak, prim veya ücret artışı hak edecek performans göstermek, bütçe yapmak, harcamalarınız denetlemek, tasarruf etmek, para biriktirmek vb. gibi konular düşünülebilir.
Hedefler, Kaynaklar ve Kişisel Gelişim
Kendi yaşamınızın kölesi gibi çalışacağınız bir düzenden söz etmiyorum. Kişi; dinlenmeye, eğlenmeye ve yaptıklarından tatmin olmaya ihtiyaç duyacaktır. Bu nedenle anlatılan sürecin kişisel gelişim ve tatmin ile eşlenmesi gerekir.
12 ayı kapsayan kısa vadeli hedef listesi ile aynı süre içindeki iş-çalışma hedefleri listesinin sadece hedefleri başarmak için kaynak sağlama açısından değil; aynı zamanda kişisel gelişim ve tatmin açısından da eşleşmesi beklenir. İşle ilgili bir hedefe ulaştığınızda, kişisel hedeflerden en az birinin sağlayacağı tatmini de elde etmelisiniz. Bu başarı-tatmin ilişkisi, daha sonraki ödevleri yerine getirmek için ihtiyaç duyulan motivasyonu, enerjiyi ve özendirmeyi sağlar. Kişi sadece görev sorumluluğu ile ilerleyemez; sürdürülebilirlik adına hedefe ulaşım sürecinin eğlenceli ve tatmin edici olması da beklenir.
Nereye Geldik?
Bu aşamada elimizde üç liste var. Birincisi uzun vadeli hedefler, ikincisi kısa vadeli hedefler ve üçüncüsü kısa vadeli iş-çalışma hedefleri… Bir hedefi gerçekleştirmek için bunu başarmamızı sağlayacak eylemler oluşturmak gerekir. Eylemleri üretmeye başlamadan önce ise her üç listedeki hedefleri önem, dolayısıyla öncelik sırasına dizmeliyiz. Bundan sonra her hedef için onu başarmamızı sağlayacak eylemleri oluşturacağız. Her hedef listesi için ayrı bir eylemler listesi –sonuçta üç ayrı eylemler listesi oluşacak.
Artık elimizde üç ayrı eylem listesi var. Sıra; bu listeleri zaman ekseninde birleştirmeye geldi. Yarın yapılacak olanlardan başlayarak uzak geleceğe kadar olanları zaman ekseninde bütünleşik bir liste haline getireceğiz. Yarın, bu hafta, gelecek ay, üç ve altı ay sonra gibi liste uzayıp gidecek. Ayrıca en az üç ayda bir listeyi –hedefleri ve eylemleri– yenilemek amaçlı olarak gözden geçirmek gerekir. Çünkü hedefe ulaşım, tekrarlılık özelliğine sahip bir süreçtir.
Hedefler Değişebilir
İlkeli olmakla sabit fikirli olmak aynı şey değil. İzleyebildiklerimizin bize kanıtladığı gerçek, her şeyin değişmekte olduğudur. Hatta gözlenen değişimin –miktar, hız ve çeşitlilik gibi göstergeler açısından– kendisinin de değişmekte olduğunu söylemek abartı olmaz. “Ben dün durduğum yerde duruyorum” demek ise değişime direndiğini itiraftan öte fazlaca bir anlam taşımaz. Farkındalıkla ve seçerek değişime dirensen bile sonuçta dış dünya seni zaten değiştiriyor.
Kaçınılmaz değişim, yaşama ve kendimize ilişkin amaç, hedef ve beklentilerin de değişmesine neden oluyor. Bunu bireysel veya kurumsal yaşamın doğal bir unsuru kabul etmek uygun olur. Her şey değişirken, hedeflerimiz ve başarı tanımlarımız da değişecektir. Muhtemelen bu süreçte hedefe ulaşma düşünce ve yaklaşımlarımızın da değişimi de şaşırtıcı olmayacaktır.
Diğer yandan hedefleri başarma sürecimizi “Ne yapalım, her şey değişiyor” şeklinde başıboş şekilde de kavrayamayız. Tümüyle olmasa da; hedefler konusunda kendimizle ilgili değişim yönetilebilir özelliktedir. Bunun yolu öncelikle hedef denebilecek isteğimize doğru odaklanmaktır: “Hedefin nedir?”, “Neyi başarmak istiyorsun?” Seçmek, aynı zamanda seçmediğinden vazgeçmek demektir. Dolayısıyla hedef belirleme, başka hedeflere odaklanmama ve onlar için kaynak harcamama kararı anlamına gelir.
Hedefli ve planlı olmayı seçmeniz, sizin kendi yaşamınızla ilgili vereceğiniz ve belki de bir süre sonra değiştirilmesi zor olan bir karardır. Eğer hedefli yaşamın sizin için bir tarz olmasını tercih ederseniz, bu durumda düzenli biçimde kendinize “günlük yapılacak işler listesi” hazırlayın. Böyle yaparak kısa, orta ve uzun vadeli hedeflerinizi belirleme ve dönemler arası uyumlu planlama yapma konusunda alışkanlık edinmek için bir adım atmış olursunuz.
Başarı Nedir?
Bir kentten bir başkasına gideceksiniz. Yol boyunca ne kadar gittiğinizi ve ne kadar kaldığını gösteren işaret tabelaları var. Her bir tabelayı görüşünüz, hedefiniz olan kente ne kadar yaklaştığınızı gösteriyor. Eğer tabelalar olmasaydı kör karanlıkta yol alıyor gibi olacaktık. Hedefli yaşamımız açısından baktığımızda; her tabela gördüğümüzde yaşadığımız heyecan, bir merhale başarmanın göstergesi oluyor. Başarı, ulaşılmaya değer bir hedef için gerçekleştirdiğimiz ilerlemenin ifadesidir. Başarı sadece sonuca ulaşmak değil, aynı zamanda yolda başarılı bir şekilde ilerlemenin heyecanını yaşamaktır. Hedefe ulaşmak için gidilen mesafelerde her adım, başarının kesinleştiği son adım kadar önemli ve değerlidir.
Hedefleri onlara ulaşmak için belirliyoruz. Bunlardan bazıları gerçekten ulaşılabilir nitelikte oluyor. Kimi hedeflerimiz ise “her gece Kutup Yıldızı’na ulaşmak için kanat çırpan pervanenin hikâyesine” benziyor. Bu son seçeneği bir hayal veya illüzyon olarak görmeyin. Çünkü mesele, sadece hedefe ulaşmaktan ibaret değil. O hedefe gitmeye çalışan süreci yaşarken, kendi yaşamımızı, dünyaya dokunma, onu anlama, açıklama ve değiştirme tarzımızı da değiştirip yeniliyoruz. Romanın sonu nasıl biterse bitsin, onu okuyup bitirdiğimizde asla başladığımız ben olmuyoruz. Yaşam, başarılı veya başarısız sonuçları ile her şart altında bizi değiştirip geliştiriyor. Özetle; konu sadece başarıyı elde etmek değil, bir o kadar da süreci yaşayabilmek…
Başarı, yola çıkma ve merhaleleri yaşama cesaretinin karşılığıdır.
Gürcan Banger