Almanya’da bir kamu stratejisi olarak “Endüstri 4.0” ve ABD’de büyük şirketler merkezli “Endüstriyel İnternet” vizyonları yayılımlarını sürdürürken Uzak Doğu’da, özellikle dünyanın en önemli ekonomilerinden biri olan Çin’de neler oluyor? Hiç kuşkusuz, yeni teknolojik dönüşümün her iki kaynaktan gelen yansımaları bu konuda Çin’in strateji ve politikalarını etkiliyor. Çin’de bu konuda önemli belgelerden birisi 15 Mart 2015’te açıklanan kamu eylem planı niteliğindeki “İnternet+, Internet Plus, IP” isimleriyle anılan yaklaşımdır. Bu plan Nesnelerin İnterneti, bulut bilişim, mobilite ve büyük veri teknolojilerini üretim ve elektronik perakende ticareti ile eklemlemeyi hedefliyor. Internet Plus stratejilerinin geleneksel sanayileri yükseltme, yeni teknolojilerden yararlanarak ekonomik büyümeyi teşvik etmek, kamusal iş ve alanlarda İnternet uygulamalarının kullanımı yaygınlaştırmak gibi amaçlara yönelmesi beklenir.
Henüz eksikleri olan ve erken dönemini yaşayan Internet Plus yaklaşımı kısaca İnternet’in ve diğer enformasyon teknolojilerinin geleneksel sanayilere uygulanması anlamına geliyor. Çin ekonomisinde giderek yükselen borçlar, düşen üretim etkinlikleri ve dövizden kaynaklanan problemler gelişmeyi sürdürebilmek için devleti yeni yaklaşımlar yaratmaya zorluyor. Bu çerçevede Çin de yeni teknolojileri bir kaldıraç olarak kullanmak istiyor. Çin’in stratejik planının ağırlıklı olarak üretim, finans, ticaret, ulaşım, sağlık ve eğitim-öğretim gibi alanlara odaklandığı söylenebilir.
Planın Bakış Açısı
Internet Plus, İnternet ile geleneksel sanayileri çevrimiçi platformlar ve bilişim-iletişim teknolojileri bütünleştirmeyi hedefliyor. Bu vizyonun Çin’in inovasyon yeteneğinde ve ekonomik yapısında iyileşmelere yol açarak ekonomiyi yeni çağın gereklerini sağlar hale getirmesi öngörülüyor.
Planın ‘ruhunu’ oluşturan bileşenlerden birisi çeşitli geleneksel sektörlerle İnternet ve ilgili teknolojiler arasında geçişliliği sağlama hedefidir. Bir anlamda yeni teknolojilerin sınai sektörler tarafından özümsenmesinin ekonomik dinamizmi sağlayacak motor güç ve enerji kaynağı olacağı kabul ediliyor. Planın bir başka dayanağı küreselleşmenin, enformasyon devriminin ve küresel İnternet’in mevcut ekonomik, sosyal ve kültürel yapıları değişime zorladığı; bu nedenle bir yeni yapılanmaya ihtiyaç olduğu şeklindedir. Ayrıca Internet Plus stratejik yaklaşımı günümüzde inovasyonun önünü açmak için mevcut, geleneksel engellerin ortadan kaldırılmasını, yeni platformların inovasyonu teşvik etme üzere açık ve paylaşıma uygun olması gerektiğini öne sürüyor. Böylece girişimciler inovatif fikir ve projelerini daha kolay uygulamaya ve işe dönüştürebilecekler. Bir diğer plan dayanağı ise Nesnelerin İnterneti vizyonunu ima ediyor. Bulut bilişim, büyük veri ve Nesnelerin İnterneti’ni yaşama geçirecek olan Internet Plus’ın yaşam ve iş ortamlarında insanların ve nesnelerin karşılıklı, kesintisiz ve sürdürülebilir bağlantılılığını gerçekleştireceği öngörülüyor.
Çin’in stratejik eylem planı ile ilgili enformasyon veren ve yorum yapan kaynaklar yeni dönemi “Internet Plus Çağı” olarak isimlendiriyor. Aynı kaynaklar mevcut durumda Çin’in kaynak tabanlı ekonomisinin sürdürülebilir olmadığını, bu nedenle inovasyon güdümlü bir gelişme konumuna geçiş sağlanması gerektiğini ifade ediyorlar. Bu amaçla Internet Plus’ın önemli bir kaldıraç olacağı kabul ediliyor. Diğer yandan İnternet’in yaratıcılık, yenilikçilik ve deneyim açılarından insan merkezli yapısına vurgu yapılarak ürün tasarımı ve imalatında insan kaynağının önemine işaret ediliyor.
Made In China 2025
Internet Plus eylem planı yanında Çin’in teknolojik dönüşümü yakalamak için ortaya koyduğu, “Made In China 2025” olarak bilinen ikinci bir yaklaşım daha var. Internet Plus bağlamında Çin Mühendislik Akademisi katkılarıyla yapılan bu çalışma Çin Sanayi ve Enformasyon Teknolojisi Bakanlığı tarafından gündeme getirildi. Bu proje Çin’in üretim şartlarını bilinen teknolojiler düzeyine yükseltmeyi ve Çin’deki sanayi işletmelerinin değer zincirlerini daha üst seviyelere çıkarmayı hedefliyor. Internet Plus vizyonu ağırlıklı olarak hizmetlerden, yüksek teknolojiden, dağıtım gibi farklı konulardan söz etmesine karşılık “Made In China 2025” projesi doğrudan sınai üretime odaklanıyor.
“Made In China 2025” bakışı üç ana boyutu içeriyor. Sektörel olarak bilişim-iletişim (BİT), çağdaş ulaşım donanımı, ileri mühendislik ve biyotıp vb. gibi 10 tane alana öncelik veriyor. Üretimdeki ileri teknolojiler açısından baktığımızda Çin’in durumunun Almanya ve ABD’ye oranla hayli geride olduğunu görüyoruz. Bu nedenle vizyonun bir başka boyutu işletmelerin değer zincirinin iyileştirilmesine ayrılmış. Çin’in çok düşük, düşük, orta ve yüksek teknolojilerin bir arada olduğu bir görünümü iyileştirmesi gerekiyor. Üçüncü boyut ise Çin şirket ve ürünlerinin küresel pazarda rekabetçiliğini yükseltebilmekle ilgili olarak öngörülmüş. Çin’in en düşük fiyat diliminde olanlardan gelişmiş ülkelerin kaliteli ürünlerine kadar olan bir geniş ve derin ürün portföyünde rekabet edebilecek maliyet-kalite yapısına ulaşması hedefleniyor. Teknolojik dönüşüm dönemine kadar iş gücü pazarındaki maliyet üstünlüğü ile öne çıkan ve küresel pazarları diğer rakipler açısından ‘tehdit eden’ Çin bunu yeni teknolojilerle bir kez daha yapabilir mi?
Almanya ve ABD Karşısında Çin
21’inci yüzyılın meydan okumalarını Almanya “Industrie 4.0”, ABD “Industrial Internet”, Çin “Internet Plus” ve “Made In China 2025” vizyon ve eylem planları ile göğüslemek üzere yola çıkıyorlar. Diğer ikisi ile kıyaslandığında Çin’in yaklaşımının Almanya’nın Endüstri 4.0’ını andırdığı gözleniyor. İki uzak ekonominin stratejik planları devlet kaynaklı ve destekli olmanın yanında önüne zamansal hedefler koyması açısından bir yakınlık ortaya koyuyor. Planların üretiliş biçimleri de –önce devlet tarafından önerilmesi ve daha sonra akademik çevrelerde şekillendirilmesi açısından– birbirine benziyor. Endüstri 4.0 yaklaşımı Almanya ekonomisi içinde yer alan KOBİ’lerin teknolojik olarak, iyileştirilmiş veya yeni iş modelleri ile güçlendirilmesini hedefliyor. Benzer bir yaklaşımı, ağırlıklı olarak Çin’in “Made In China 2025” projesinde de görüyoruz. Diğer yandan ABD’nin büyük sınai şirketlerinin ekonomik ve sivil ‘himayesinde’ yol alan Endüstriyel İnternet ise –ABD ekonomisinin ‘ruhuna’ uygun olarak– önüne KOBİ’lerle ilgili bir hedef koymuş değil. Diğer yandan her üç ekonominin teknolojik dönüşüm yaklaşımları da sanayi alanlarında etkin kaynak kullanımı, verimlilik, daha yüksek kalite ve daha düşük maliyet gibi hedefleri içeriyor.
Çin’in erişilebilen stratejik plan belgeleri ile bunların uzmanlarca yorumlanmalarında sıklıkla geçen kavramlar arasında inovasyonun önemli bir yeri var. Bu izlenimi ABD’nin Endüstriyel İnternet vizyonu bağlamında da ediniyoruz. Çin’in “Made In China 2025” planında inovasyon çerçevesinde söz edilen eylemlerden birisi 2020 yılından başlayarak 2025’e kadar 55 üretim inovasyon merkezinin açılacağıdır. Geçtiğimiz yıllarda ABD’de benzer konuda “Manufacturing USA” veya “National Network for Manufacturing Innovation (NNMI)” adıyla bilinen bir dizi araştırma enstitüsü açılmıştı –ki yenilerinin de açılması planlanıyor. Almanya’nın Frauenhofer Enstitülerini andıran bu kuruluşlar 3 boyutlu baskı, dijital üretim, hafif malzemeler, geniş bant yarıiletkenler, kompozit malzemeler, fotonik tümleşik devreler, esnek elektronik cihazlar, tekstil ve akıllı üretim gibi alanlarda araştırma yapıyor.
Bu üç ekonominin stratejik çalışmaları ülkemiz adına dersler çıkarmak için yeterince veri sağlıyor. Görünen o ki, ekonomik ve teknolojik mücadele –özellikle gelişmişler arasında yer almayanlar için– önümüzdeki dönemde çok daha zor olacak.
Gürcan Banger