Türkçeye yenilik, yenilikçilik veya yenileşim olarak çevrilen inovasyonu, ‘kazandıran yenilikçilik’ olarak düşünmek doğru olur. Günümüzün ağır ve sert rekabet koşullarında işletmelerin ayakta kalabilmek ve büyümeyi sürdürebilmek için; ürünlerini, hizmetlerini, iş yapma modellerini, yapılanmalarını ve sosyal sorumluluk anlayışlarını sürekli olarak değiştirmeleri, yenilemeleri ve farklılık yaratmaları gereklidir. Bu değişim ruhuna ve sürecine inovasyon adı veriliyor.
İnovasyon Nedir?
İnovasyon dediğimizde; sadece yeni bir üründen veya hizmetten söz etmiyoruz. İnovasyon, buluş olması gerekmeyen bir yeniliğin kendisinden daha çok, bilginin ekonomik ve sosyal yarara dönüştürülmesi sistemidir. Dolayısıyla inovasyon, bir anlayıştır. Farklılaşma ve değişime bağlı bir ekonomik ve sosyal sistemi ifade eder. İnovasyon, bilim ve teknolojinin ekonomik ve sosyal yararlar sağlayacak biçimde yenilik yaratıcı üretimi ve kullanımıdır. Bir başka söyleyişle; inovasyon, verimliliği ve kârlılığı artırdığından, yeni piyasalara girilmesini ve mevcut pazarın genişletilmesini sağlayan önemli bir rekabet aracıdır.
Günümüzün ağır ve sert rekabet ortamında inovasyonun farkında olmadan ve ondan uzak durmaya çalışarak ayakta kalmak neredeyse mümkün değildir. İster kişi isterse kuruluş olarak çağın rekabet koşullarında kârlılığı ve kalıcı rekabet üstünlüğünü sağlayacak temel motif farklılaşmadır. Rekabet için farklılaşmayı yaratacak olan yeniliklerin özü ise inovasyondur.
Kanımca; inovasyon gücünü elinde tutmak için en önemli araçlardan birisi eğitimdir. Eğitim; kişi ve kuruluş yaşamının vazgeçilmez ve sürekliliğe sahip ‘içsel fonksiyonu’ olmak zorundadır. Bugün kişinin ve kuruluşun yaşamında eğitim sürekliliği sağlanmak durumundadır. Kazanan işletmeleri incelediğimizde; bunların piyasaya ya yenilikçi ürünler sunanlar ya da diğerlerinin yaptığından daha ekonomik ve nitelikli olmayı başaranlar olduğunu görüyoruz. Bu nedenle bir işletmenin inovasyon yeteneği, onun piyasadaki ömrünü de belirliyor, büyümesinin sınırlarını da…
Yalın Nedir?
Üretim alanında yalın kavramı; fireden, israftan ve atıktan arınmış olmayı ifade ediyor. Yalın çalışma; mümkün olan en az maliyetle atık, fire ve israftan arınarak iş yapma anlamına gelir. Bu bağlamda yalınlık; genel olarak müşteri için değerli olmayan ‘şeylerden’ (hizmetlerden, özelliklerden, süreçlerden) arınılması ile eşdeğerdir.
Yalın düşünce bağlamında atık, israf ve fire kavramını anlamak için ‘gizli veya açık biçimde müşteriye fatura edilmesi mümkün olmayan şey’ benzetmesi kullanılabilir. Çünkü müşteri; atık, israf ve fire için ödeme yapmayacaktır. Diğer yandan atığın yok edilmesi, çalışanlar açısından da önemlidir. Hiç kimse hiçbir işe yaramayan bir ‘şey’ üretmek istemez.
Yalın Felsefe ve İnovasyon
İnovasyon, problemlerin çözülmesi yoluyla değer üretilmesidir. Yaratıcılık, problem çözme için ön koşullardan birisidir. Dolayısıyla çözüm sürecinde sıklıkla yaratıcılığa ihtiyaç duyulur. Diğer yandan çözüm için yaratıcılığın varlığı yeterli olmaz. Burada yaratıcılığın çözümün uygulanması yolunu da açması gerekir.
İnovasyon, bilgiyle ilgili bir konudur. İnovasyon sürecinin başlangıcında problemle ilgili bilgi miktarı ve çeşitliliği az ve kısıtlıdır. Süreç ilerledikçe hem problem hem de çözüm hakkında bilgilenme artar; muhtemel çözümler çeşitlenmeye başlar. Sonuçta inovasyon, çok sayıda çözüm arasından en uygun olanın seçilmesi biçimine dönüşür. Bu nedenle inovasyonun bir öğrenme ve önceliklendirme süreci olduğunu da söyleyebiliriz.
Yalın inovasyon, (yukarıda verilen tespitlerden de indirgenebileceği gibi) bilgi ile etkili ve verimli çalışmayla ilgilidir. Yalın inovasyon; ilgili kurum ya da kuruluşta (üç konuyu) daima doğru işlerin yapılmasını, doğru yapılmasını ve daha iyi yapılmasını güvence altına almayı hedefler.
Doğru ve Daha İyi
‘Doğru işin yapılması’; firenin, israfın ve atığın yok edilmesi için en kolay ve en önemli yoldur. Böylece ilgili kuruluşun (örneğin ekonomik işletmenin) teknik yetenek ve yetkinlikleri doğru biçimde kullanılmış olur. Bir firma açısından bunun yorumu, firma yeteneklerinin müşteri ihtiyaçlarını (eksikliğe ya da fazlalığa) imkân bırakmadan kullanmaktır. Burada müşteri kavramı ile bir yandan dış müşteriler anlatılırken diğer yandan iç müşteriler (çalışanlar, yöneticiler vb) dile getirilmektedir.
Doğru ‘şeyin’ yapılması için iç ve dış müşterilerle (ortaklar ve paydaşlarla) doğru iletişimin kurulması gerekir. Böylece müşteriler ve işi yapanlar, birbirlerinin gerçek beklentilerini kavrama imkânına sahip olacaklardır. Karşılıklı yakın iletişim, yalın inovasyonun bir öğrenme süreci olduğunu doğrular.
‘İşi doğru yapmak’, çözüme ulaşmak üzere iş sürecinin doğru (en-iyi) planlanması anlamına gelir. İnovasyon söz konusu olduğunda; kişi, kurum ve kuruluşların daima yeni problem ve bunlarla baş edecek yeni çözümlere ihtiyaç duyacakları anlaşılır. İnovasyon; daha önce çözülmüş eski problemlerin tekrarlanan çözümleri ile ilgili değildir. İnovasyon sürecinde ya problem ya da çözüm yenidir. İnovasyonla bir çözüm üretirken yepyeni bir değer akımı yaratılır.
Yeni bir probleme çözüm üretmek ya da eski bir probleme yeni çözüm geliştirmek, yalın inovasyon sürecinin tamamını resimlemez. Yalın inovasyon, bir başka boyutuyla sürekli iyileştirme anlamına gelir. Sürekli iyileştirmeler sayesinde küçük sorunların birikerek beklenmeyen büyük ve yeni darboğazlara nende olmasının önüne geçilmeye çalışılır.
Yalın inovasyon, yeni bir sistem yaratma sürecidir. Bu süreç, yalın düşüncenin temel felsefesi yanında sürekli iyileştirmelerle yeni bir ritüeller sistemi (davranış modeli) yaratır. Önemli olan, kurum veya kuruluşun bu felsefeyi ve onun ritüellerini her gün başarılacak ve aşılacak biçimde içselleştirmesidir.
Riskler, Tehditler
Birkaç küçük hatırlatma ile yapayım. Günümüzün ağır rekabet koşullarında ayakta kalabilmek ve büyüyebilmek için, firmaların ürünlerini, hizmetlerini, iş yapış yöntemlerini, yapılanmalarını ve sosyal sorumluluk anlayışlarını sürekli olarak değiştirmeleri, farklılaştırmaları ve yenilemeleri gerekiyor. Bu değişim ruhuna ‘inovasyon’ deniyor.
İnovasyon, yeniliğin kendisinden daha çok, bilginin ekonomik ve sosyal yarara dönüştürülmesi sistemidir. İnovasyon bir anlayıştır; farklılaşma ve değiştirmeye bağlı bir ekonomik ve sosyal sistemi ifade eder. İnovasyon, bilim ve teknolojinin ekonomik ve sosyal yararlar sağlayacak biçimde yenilik yaratıcı üretimi ve kullanımıdır. İnovasyon, verimliliği ve kârlılığı artırdığından, yeni pazarlara girilmesini ve mevcut piyasanın genişletilmesini sağlayan önemli bir rekabet aracıdır.
İnovasyon Sorunları
2008 yılında Boston Consulting Group isimli danışmanlık şirketi ve Business Week isimli dergi tarafından yapılmış bir inovasyon araştırması var. Araştırmada 3000 dolayında üst düzey yöneticiye inovasyondan elde etmeyi bekledikleri yararlar ve bunlardan tatmin düzeyleri sorulmuş.
Araştırmaya katılan yöneticiler, on tane önemli sorunu öne çıkarmışlar. İlk elde (yüzde 36’lık bir oranla) inovasyona söz konusu olan ürün, hizmet veya sürecin geliştirilmesinin çok uzun zaman aldığından söz etmişler. Gene aynı oranda inovasyonun yarattığı riske ve içinde yer aldıkları risk karşıtı kültüre işaret etmişler. Daha sonra (yüzde 33’lük oranlarla) ticarileştirmek için doğru fikirlerin seçilmesi zorluğuna ve firma içindeki koordinasyon eksikliğine değinmişler. Bunları takiben (yüzde 20 küsurlu oranlarla) müşterinin görüşlerinin yeterince yansıtılamamasından, performansı yeterince ölçememekten, etkisiz pazarlama ve iletişimden, inovasyon sonuçlarına bağlanmadan uygulanmaya çalışan iyileştirmelerden, yeterince yaratıcı görüş oluşturulamamasından ve liderlik ve yönetimden destek yetersizliğinden söz etmişler.
İnovasyon, şirketlerin yaşadığı rekabet sorunlarına en ciddi çözüm gibi görünmekle birlikte bu felsefenin uygulanması pek kolay olmuyor. Araştırmaya katılan şirket yöneticileri de bu zorluğu tespit ediyorlar.
Yalın İnovasyon
Yalın inovasyon, sürekli olarak kendisini iyileştiren ve geliştiren bir inovasyon sistemi yaratma anlayışıdır. Bu sayede firma, çağın sert rekabet şartları altında kendisini kalıcı, sürdürülebilir ve büyüyebilir kılacak en önemli elde etmiş olur.
Yalın düşüncenin ‘değer üretmeyen süreçlerin yok edilmesi’ fikrinin inovasyon felsefesine eklemlenmesi ile ‘yalın inovasyon’ kavramına ulaşılır. Böylece inovasyonun hedefi, mümkün olan en az kaynak ile (etkili ve verimli bir biçimde) elde edilir. Yalın inovasyon ile bir firma; doğru işi, doğru biçimde ve daha iyi yapma imkânlarına erişir.
Ama ne yazık ki; yalın inovasyon felsefesini işletmeye uygulama aşamasına gelindiğinde; statükoyu korumak isteyen bazı kesimlerin direnciyle karşılaşılıyor. Bu nedenle yalın sistematiğin geliştirilmesinde liderlik, her zaman olduğundan daha önemli bir konuma geliyor.
Riskler
Yalın inovasyon gibi bir sistemin firmaya yerleştirilmesinde karşılaşılabilecek sorunların başında üst yönetimin desteğindeki eksiklik veya zafiyet gelir. Felsefenin özümsetilmesi ve sistemin yerleştirilmesinde firma çalışanlarının tamamına yakınının yer alması gerekmekle birlikte üst yönetimin ‘ayağını sürümesi’ işin engellenmesi yolunda çok ciddi bir sorundur.
Bir işletme, sadece kendisinden ibaret değildir. Onu çevreleyen bir dış dünya var. Bu dünyada ise müşteriler, rakipler, tedarikçiler, üniversiteler ve ar-ge kuruluşları mevcut… Yalın inovasyon sistemini işletmeyle bütünleştirme sürecinde bu unsurların da düşünülmesi ve dikkate alınması gerekir.
Bir firmanın en değerli varlığı müşteridir. Müşteri olmazsa firmanın ne yapıp ettiğinin hiçbir anlamı kalmaz. Bu nedenle yalın inovasyon sistemi, (değer yaratma mantığı uyarınca) öncelikle ve kaçınılmaz biçimde müşteri anlamak zorundadır. Müşterinin (açıklanmış veya açıklanmamış) ihtiyaç, talep, istek ve beklentileri inovasyon sisteminin işletilmesine ilişkin politikaları belirleyecektir.
En ciddi risklerden birisi, yalın inovasyon sisteminin günlük (ya da kısa vadeli) operasyon statüsünden ele alınmasıdır. Bu sistem, firmanın kaçınılmaz bir iç unsuru haline gelmek zorundadır. Diğer yandan zaman ve mekân olarak ‘uzak mesafelere’ bakmayı başarmalıdır. Uzağa bakarken kendini değiştirebilecek ve iyileştirebilecek esnekliğe de sahip olmak zorundadır.
Son Söz
Yalın inovasyon felsefesi; bir yandan değer yaratan yenilik olmayı başarırken diğer yandan yalın üretim (yalın düşünce) felsefesinin disiplinini getirmektedir. Yalın inovasyon; sadece ürün ve hizmetle değil, işletmenin iş modelinden örgütlenmesine kadar pek çok yönüyle ilgili bir yaklaşımdır.
Gürcan Banger