Akıllı ve bağlantılı kent (kısaca akıllı kent), sayısal teknolojilerden yararlanan kentsel alanlara verilen isimdir. Akıllı kent bu teknolojileri kullanarak yerel yönetim hizmetlerini daha güvenli ve kaliteli biçimde yerine getirir. Hem maliyetleri ve kaynak kullanımını düşürerek yerel yönetim varlıklarından daha verimli ve etkili yararlanılır, hem de yurttaşların yaşamlarını iyileştirecek ekonomik gelişmenin sürdürülebilirliğini sağlamak mümkün olur. Yeni teknolojiler sunduğu sayısız imkânlar nedeniyle küresel ölçekte yerel yöneticilerin ilgisini çekiyor; ‘akıllı yöneticilerin’ sorumlu oldukları kenti geleceğe taşımak üzere girişimlerde bulunmalarına neden oluyor.
Genel Durum
Yapılan tahmin çalışmaları 2050 yılına doğru dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 70’nin kentlerde yaşayacağını öngörüyor. Böylesine büyük bir yığılma ve yoğunlaşmanın yaratabileceği yeni problem ve ihtiyaçların sayısal teknolojilerin katkısıyla çözülebilmesi bekleniyor. Bu bağlamda Nesnelerin İnterneti (Nİ) artan talep karşısında kentlere varlık ve kaynak yönetimini iyileştirmek, etkin ve sürdürülebilir çözümler üretmek için yardımcı olabilir. Akıllı kent olgusunun ana hedeflerinden birisi maliyetleri düşürerek yurttaşlara sunulan hizmetlerin kalitesini artırırken kamusal kaynak kullanımını iyileştirmektir. Bu hedef sadece teknoloji kullanılarak başarılamaz. Ama Nİ teknolojilerinin kullanımı ve yaygınlaşması söz konusu hedefe ulaşmada kolaylaştırıcı katkı yapabilir.
Akıllı kentte Nİ teknolojilerinin bulunması kentsel mekânlarda çok sayıda, çeşitli akıllı ve bağlantılı nesnenin bulunması anlamına geliyor. Bu nesnelerin sensörler aracılığı ile elde ettikleri veriler bulut bilişim depolarına yönlendirilerek büyük veri yığınlarını oluşturacak. Bu yığınları analitikler adı verilen yazılım programları ile analiz edilmesi, yorumlanması ve değerlendirilmesi sonucu kentsel hizmetleri iyileştirecek yeni fırsat ve imkânlar ortaya çıkacak. Nİ ve Büyük Veri teknolojilerinden yararlanılması ile kentsel alanlarda sunulan hizmetlerde önemli çeşitlilik ve kalite iyileştirmeleri gözlenebilir. Bu teknolojiler sayesinde havanın ve suyun izlenmesi, dinamik uyarlanabilen trafik yönetimi, sürücüsüz (otonom) taşıtlar, kaynak ve altyapı yönetimi, felaket ve acil durum hizmetleri, toplu taşıma hizmetleri planlama ve yönetimi, insan kaynakları verimliliği, suç ve suçlu izleme ile katı atık yönetimi önemli iyileştirme ve tasarruf alanları olacak.
Nesnelerin İnterneti
Akıllı kent yönetimi için sadece teknolojinin varlığı yeterli olmaz. Buna karşılık Nİ, karar verme süreçlerinin çok daha etkin işlemesi çok değerli katkı yapar. Örneğin iklim, trafik ve çevre sensörlerinden elde edilen verilerin birlikte değerlendirilmesi ile alınacak önlemler sayesinde dış mekânlardaki yaşam kalitesi yükselebilir. Diğer yandan bağlantılı cihaz sayısının hızla artması, ağ sayısının çoğalması, aşırı radyo frekans kullanımı bazı tıkanıklıklara yol açacak. Ayrıca bir akıllı kentte farklı ihtiyaçlar nedeniyle çok farklı bağlantı türlerinin gerçekleştirilmesi gerekecek. Örneğin sayıları giderek artan IP kameralar yüksek bant genişliği gerektirecek. Akıllı park sensörleri için uzun pil ömrüne ve düşük güçte bağlantı türüne ihtiyaç duyulacak. Bu örneklerin sayısını çoğaltabiliriz.
Günümüzde dünyanın önemli kentleri Nİ’nin getirdiği bazı avantajlardan yararlanıyor. Örneğin akıllı sokak aydınlatması sayesinde yüzde 60 dolayında tasarruf sağlayan kentler var. Gene bazı büyük kentler akıllı atık yönetimi, karbon salımının düşürülmesi, akıllı park sistemleri ve trafik yönetimi ile önemli kazanımlar elde ediyor. Bunlar şimdilik tek başına çözümler gibi görünseler de; Nİ odaklı uygulamaların yaygınlaşması ile birlikte bütünsel bir akıllı kent sistemine dönüşecek.
Akıllı kentin ihtiyaçlarının teknoloji kullanılarak tatmin edilebilmesi için kentsel plan ve projelerin Nesnelerin İnterneti (Nİ) ağları ve çözümleri ile eşlenebilmesi gerekir. Nİ sistemleri tarafından üretilip dağıtılan verilerin değere ve hizmetlere dönüşebilmesi için politika yapıcıların ve yöneticilerin ihtiyaçlarla teknolojik sistemler arasında doğru ilişkiyi kurabilmesi beklenir.
Geleceğin akıllı ve bağlantılı kenti adeta bir inovasyon mutfağı gibidir. Bazı kentler bu mutfağın gerektirdiği üretimi ve alışverişi okullarda, üniversitelerde, inovasyon ve araştırma laboratuvarlarında gerçekleştiriyor. Kentte mekânsal yararlar ve fonksiyonel kullanım kolaylıkları yaratmayı amaçlayan hizmet ve iş modellerinin teknoloji üzerinden üretimi bu türden inovasyon laboratuvarlarında yapılıyor. Bu sayılan kurum ve kuruluşlarla eklemlenmesi olmayan kent yönetim anlayışının akıllı kent aşamasına erişmesi, muhtemelen bir ‘tatlı hayal’ olarak kalır.
Bağlantılılık
Akıllı kent olgusu söz konusu olduğunda bağlantı ‘işlerinin’ GSM hizmeti veren şirketlerle ilişkilendirilmesini olağan kabul etmek uygun olur. Muhtemelen bu nedenle de bağlantılılık konusu pek çok kuruluş veya işletmenin dikkatini çekmeyebilir. Hâlbuki bir kentsel Nİ sisteminde çok sayı ve çeşitlilikte bağlantı ihtiyaçları ve seçenekleri söz konusu olacak. Dolayısıyla böyle bir sistemde hem ekonomik hem de teknolojik açılardan girişimciyi tatmin edecek potansiyelin varlığı şaşırtıcı değildir. Hangi Nİ kullanım alanının veya hizmetin hangi bağlantı seçeneği ile eşleneceği kritik kararlardan birisidir. Örneğin sürücüsüz taşıtlar beklenen performansı gösterebilmek için 4G/5G gibi geniş bant hizmetlere ihtiyaç duyabilir. Buna karşılık akıllı park veya atık sistemlerin düşük bağlantı ihtiyaçları nedeniyle bu tür yüksek özellikli hizmetlere gerek olmayabilir.
Kentsel Nİ sistemlerinde yaygın olarak kullanılacak kablosuz bağlantı seçimi veri hacmi ve mesafe şeklinde iki boyut dikkate alınarak yapılır. Ama doğru bağlantının seçimi sadece akacak veri hacmi ve mesafeden ibaret değildir. Böyle bir bağlantı sistemini kuran teknoloji firması veri birimi başına elde edeceği geliri de dikkate alacaktır. Örneğin tarım alanında veya akıllı binalarda kullanılan bazı sensör sistemleri düşük ve seyrek veri aktarımından kaynaklanan düşük kazanç sağlayacağından cazip girişim olarak kabul edilmeyebilir. Bazı sistemler ise güçlü ve uzun süreli enerji (akü) sistemleri gerektirir; bu da bakım ihtiyaçlarının daha fazla kaynak gerektirmesi anlamına gelir. Karayollarında yer alan Nİ cihaz ve sistemleri bakım zorluk veya ihtiyaçları nedeniyle düşük güçle çalışacak biçimde tasarlanmalıdır. Özetle; her cihaz ve bağlantı için farklı tercih kriterleri olacaktır.
Kentsel Kullanım Alanları
Akıllı ve bağlantılı kent uygulamaları içinde akıllı sokak aydınlatması yerel yönetimler tarafından enerji tüketimi ve düşük arıza sıklığı nedeniyle genellikle ilk tercihler arasındadır. Bu uygulamaya ek olarak akıllı park, çevre izleme ve trafik yönetimi sistemleri en çok uygulanan istenenler arasındadır. Bunlara akıllı ulaşım, filo yönetimi akıllı su şebekesi, akıllı bina vb. gibi sistemleri de ekleyebiliriz.
Kentsel Nİ uygulamaları sayesinde yurttaşlar, sanayiler ve yerel yönetimler için yeni hizmetler sunarak kazanç elde etmede yeni fırsatlar doğar. Doğru planlama ile kurulmuş Nİ sistemleri bir yandan vatandaşlara yeni hizmetler yanında kullanım kolaylıkları sunarken yatırımı yapanlar için de hızlı geri dönüşler sağlar. Kısaca söylersek; akıllı kent sistemleri kentte yaşayan tüm paydaşların katılımını, işbirliğini ve ortak çalışmasını gerektiren ve kazan-kazan sağlayan yeni teknolojik fırsatlardır.
Gürcan Banger