Yenilikçi Yenilikler

      Yorum yok Yenilikçi Yenilikler

Yenilik, yenilikçilik, yenileşim” gibi sözcüklerle de ifade ettiğimiz inovasyon kavramı, basit olarak “kazandıran yenilik” anlamına geliyor. Mutlaka bir buluş (icat) olması gerekmiyor. Var olan bir ürünün veya hizmetin katma değer yaratacak biçimde iyileştirilmesi ve geliştirilmesi de inovasyon kapsamına giriyor. İnovasyon sözcüğünden türetilerek yenilik yapan kişi ya da kuruluşa inovatör (inovasyoncu) deniyor. İnovasyon sadece ürün veya hizmet alanına ait bir olgu değil. İş modelinden pazarlamaya, makine parkından satış kanallarına, yönetimden üretim metodolojilerine kadar bir işletmenin herhangi bir birim veya fonksiyonunda yer alabilir. Örneğin son yıllarda “iş modeli inovasyonu” konusunun ilgi olarak yükselişine tanık oluyoruz

Bazı inovasyon türleri yaşamda veya pazarda ancak adımsal iyileştirmeler yaratıyor. Diğer yandan bozucu veya yok edici inovasyon adı verilen tür ise büyük ve önemli değişikliklere (hatta yaşamsal dönüşüme) yol açıyor. Bir işletme açısından baktığımızda; kuruluşa yüksek değer kazandıran türde inovasyonların genelde bu grupta yer aldığını görüyoruz.

İnovasyonun kökeni ve kaynakları açısından çok değişik türleri var. Bazı inovasyon örneklerinin ciddi ar-ge çalışmalarından kaynaklandığını görüyoruz. Bazılarından ise ‘şans’ faktörü etkili olabiliyor. Ama diğer yandan (olayın gerçekten yaşandığı kuşkulu olsa da) Newton gerekli ön çalışmayı yapmasaydı, kafasına elmanın düşmesiyle Yer Çekimi Kanunu’nu bulamayacağı anekdotunu da hatırlamamız gerekir. Keza; aynı şey hamamdan çıplak halde “Evreka (Buldum)” diye bağırarak fırlayan Arşimet’in suyun kaldırma kuvvetini yasalaştırmasında da söz konusu olabilir.

Bilim ve teknolojinin gelişim tarihini buluşçu ve inovasyoncu kişilerle ilişkilendirerek incelediğimizde ilginç bir durum dikkat çeker. O da önemi buluşlarla tarihe izlerini bırakan insanların bazılarının bilimsel yolculuklarının bir patent ofisi çalışanı olarak başlamış olmasıdır. Muhtemelen bu kişiler, görevleri gereği patent ofisinde okumak durumunda oldukları belgelerden esinler edinmişler; kendi akıl, yetenek ve becerilerini de bu bilgilenmeye ekleyerek önemli buluş ve teoriler geliştirmişler.

İnsan siyahı ve beyazı birlikte öğrenir. Bir başka deyişle insan, doğayı karşılaştırmalar ve kıyaslamalar yaparak tanır ve tanımlar. Kıyaslama yapacak seçeneklerin çoğalmasıyla birlikte insanın doğa ve evren karşısındaki algısında gelişir ve çeşitlenir. Bu nedenle kişi (veya kuruluş) sadece bir konuya odaklanarak gelişemez. Kendi ilgi ve bilgi alanlarına başka konularla eşlemesi, onlarla karşılaştırma ve kıyaslama yapması geliştirici sonuçlara imkân sağlar.

Örneğin işletmeler için en önemli inovasyon kaynaklarından biri, başka sektörlerde veya buralarda yer alan işletmelerde yapılmış yenilikçi uygulamaların farklı alanlara uygulanması ile çıkar. İş-işletme kültürü içinde bunun pek çok örneğini bulmak mümkündür. Örneğin günümüzde kullanılan pek çok ürün, benzeri konularda doğada var olan (hayvanlar veya bitkiler tarafından zaten icra edilen) faaliyetlerin insan yaşamına taşınması ile elde edilmiştir. Buna “biyomimikri veya biyomimetik” denir.

Yukarıda hızlı bir şekilde özetlediğim konu, bir kişinin veya kuruluşun yenilikçi  (inovatif) olabilmesi için çok sayıda sektörü, örneği ve uygulamayı izlemesi gerektiği anlamına gelir. İnovasyon fırsatlar ve imkânları dünyanın hemen her noktasında bulunuyor. Bu nedenle dikkatli bir gözlemci olmak gerekiyor.

Günümüzde inovasyon için yeni bir imkân var. Bu da yeni teknolojilerin hızla gelişiyor ve mevcut olanların evrimleşiyor olmasıdır. Geleneksel yollarla yapılagelen işlerin (ürünlerin veya hizmetlerin) yeni/ileri teknolojilerle daha verimli, kolay ve düşük maliyetli yapılabilecek olması görkemli bir inovasyon zemini oluşturmaktadır.

İnovasyon konusunda başka örneklerden esinlenmek önemli bir faaliyettir. Bu nedenle başka sektörlerin ve buralarda yer alan diğer işletmelerin neler yaptıkları konusunda iyi bir gözlemci olmanın önemi yüksektir. Fiziksel gözlem konusunda fuarlar, sergiler ve ürün tanıtımları önemli fırsatlardır. Ayrıca inovasyon odaklı firmaların İnternet sayfaları, inovasyon ve yeni teknolojileri öne çıkaran dergiler, sempozyumlar, konferanslar, eğitim etkinlikleri ve görsel gösteriler önemli esin kaynaklarıdır.

Bu tür ortamlarda edinilen esinler yeni inovasyon fırsatları için tohum olma imkânları yaratır. Yapılmış bir inovasyonun bir adım sonrasını geliştirme, yenilikçi bir ürünün tamamlayıcısını tasarlama veya bir alanda oluşturulmuş inovasyon fikrini bir başka alana taşıma karşılaştırmalar ve kıyaslamalar ile ele edilebilecek durumlardır. Özetle; hem kişi hem de kuruluş için inovasyonun ilk şartı akıllı, uyanık ve farklılıkları görebilen bir gözlemci olmaktır.

İnternet’in Yarattığı İmkânlar

İnternetin gelişimi sayesinde fiziksel sınırlar ortadan kalktı. Kitaplara, dergilere, raporlara ve sunulara artık çok daha kolay ve söz konusu bilgi tazeliğini yitirmeden erişebiliyoruz. Bu nedenle günümüzde İnternet araştırmacılığı, inovasyon odaklı olmanın gerek şartlarından biri olarak kabul ediliyor.

İnternette yer alan önemli bir kaynak var. 2018’de Richard Watson ve Anna Cupani’nin de yer aldığı “Imperial Tech Foresight (ITF)” isimli fütüristler takımı “İnovasyonların Periyodik Tablosu (Periodic Table of Disruptive Technologies and Innovation)” ismini verdikleri bir liste yayınladılar. Periyodik tablodan ilham alarak, ITF’teki fütüristler yakın gelecekte görmeyi beklediğimiz teknolojik değişikliklerin takip edilebilecek kolay bir çizelgesini hazırladılar. Tablo, ITF’nin “önemli sosyal, ekonomik veya politik ayaklanma yeteneğine sahip yeni teknolojiler” olarak tanımladığı, potansiyel olarak yıkıcı teknolojilerin uygulanabilirliği, gerçekleşme önceliği ve dünyayı değiştirme potansiyelini sıralıyor. Bir bütün olarak ele alındığında tablo, günümüzde alıştığımız teknolojilerden ileri düzeyli yapay zekâ politikaları ve insan başı nakli gibi çok uzak gelecek öngörüleri de gösteriyor.

Tabloda her eleman (teknoloji veya inovasyon) renk kodlu olarak verilmiş. Yeşil unsurlar uygulama fırsatı bulmaya başlamışken, sarı unsurlar yakında gelecek, kırmızı unsurların gerçeğe dönüşmesi için 20 yıl daha sürmesi bekleniyor ve gri unsurlar tabloda spekülatif bilim kurgu öngörüleri olarak yer alıyor. Her teknoloji aynı zamanda beş temadan birine göre kategorize edilmiş: Veri ekosistemleri, akıllı gezegen, aşırı otomasyon, teknoloji ile insanı geliştirme ve insan-makine etkileşimleri. Ayrıca tabloda bu alanlarda aktif olarak çalışan kuruluşlara örnekler verilmiş.

Yeşil Elemanlar

Bu grupta yer alan teknoloji veya inovasyonlar halen üzerinde çalışılmakta olan veya bazı örnekleri ticarileşmiş olanlardan oluşuyor. Örneklerin bazıları konusunda bilgilenmek hangi alanlarda başka tür yenilikler yapılabileceği konusunda ipuçları ve tohum fikirler verebilir.

Uygulama aşamasına ulaşmış örneklerden bir tanesi akıllı çocuk bezleridir. Hastalar ve bedensel denetimi büyük oranda yitirmiş yaşlılar tarafından da kullanılan bu bezler, bir kirlenme veya ıslanma oluştuğunda kablosuz bağlantı aracılığı ile mesaj verebilmektedir. Söz konusu ürünler, aynı zamanda nano teknolojik malzemeden yapılmış olmaları nedeni ile yeniden kullanılabilme özelliğine sahiptir. Akıllı bezlerin bebekli veya bedensel denetim sorunlu hastaları olan aileler için ne denli önemli ve maliyetli bir sorunun çözümü olduğu kolayca görülebilir. Bu konuya benzer alanlarda başka inovasyon fırsatları da olabilir.

Başka örnekleri de olmakla birlikte “Bitcoin” olarak tanınan “sanal para (kripto para)” türleri hızlı bir yükselişten sonra bundan rahatsız olan devletlerin aldıkları önlemlerle inişe geçti. Kripto para, herhangi bir merkez bankası tarafından üretilmemiş olan kaydi paradır. İnternet sayesinde gündeme gelen bu para türünün altyapısı blok zinciri adı verilen bir İnternet teknolojisine dayanıyor. Blok zinciri, basit anlamda bir ‘sanal noter’ işlemidir. Bu zincir üzerinde yapılan işlemler bir dizi yetkilendiriliş bilgisayar tarafından onaylanır ve kaydedilir. Bunu aynı işlemi çok sayıda ‘noterin’ onaylayıp kaydettiği şeklinde düşünebiliriz.

Alınan resmi önlemlerle kripto paralar kısmen cazibesini kaybetmiş gibi görünse de, bu teknolojik buluşun farklılaşan biçimlerde yoluna devam edeceği öngörülüyor. Devletlerin (merkez bankalarının) kendi kripto para türlerini geliştirecekleri veya küresel ölçekli bir sanal para türünün blok zinciri ile yaşamaya devam edeceği gibi tahminler yapılabilir.

Diğer yandan blok zinciri teknolojisi tapu kayıtlarından yasal seçim tutanaklarına, bankacılık işlemlerinden ticari faaliyetlere kadar pek çok kamusal ve özel alanda uygulama imkânı bulacak. Bu teknolojinin “dağıtık kayıt defterleri” olarak isimlendirilen uygulamaları konusunda yeni çalışmalar var. Blok zinciri, yeni teknolojik inovasyonlar için değerli fırsatlardan biri olarak görülebilir.

Sürücüsüz kara taşıtları medya haberlerine konu olmasıyla yaygın bilinirlik kazanmaya başladı. Elektrikli taşıtlara yapay zekâ uygulamalarının eklenmesi ile birlikte yeni türden “otonom taşıtlar” geleceğin değerli teknolojik inovasyonları arasında yer alıyor. Fakat bu teknolojinin yaygın biçimde yaşama geçmesi için trafik sisteminin uygun biçimde düzenlenmesi gerekecek.

Otonom taşıtlara benzer bir diğer uygulama ise “dron” olarak bilinen eşya ve insan taşıyan akıllı insansız hava araçlardır. Bu tür araçların lojistik ve kargo işlerinde önemli kolaylıklar ve maliyet düşüşleri sağlayacağı söylenebilir. Diğer yandan birey ve kamu güvenliği gibi engellerle karşılaşabilecek olan bu teknolojinin resmi düzenlemelere ihtiyaç duyacağını söyleyebiliriz.

Üzerinde yoğun biçimde çalışılan ve başlangıç anlamında uygulama fırsatları bulan teknolojik inovasyon alanlarından bir diğeri “hizmet robotları”dır. Bu tür robotların lokanta, kafe, market, depo vb. gibi alanlarda kullanımı giderek yaygınlaşabilir. Böyle bir teknolojik uygulama fuar, müze ve sergi gibi ortamlarda izleyicilere hizmet verilmesi konusunda da yararlı ve verimli olacaktır. Hizmet robotlarının daha yaygın kullanımı ile birlikte bu tür cihazların başta yapay zekâ olmak üzere yeteneklerinin hızla çeşitlenip çoğalacağını anlaşılıyor.

Hizmet alanlarında yer alması beklenen bir diğer teknolojik inovasyon türünü insanların bakım ihtiyaçlarında kullanılacak “robotik yardımcılar” olarak ifade edebiliriz. Bu cihazların fiziksel olarak insan benzeri yapılarda olması gerekmiyor. Önemli olan, bebeklerden ileri derecede hastalara veya yaşlılara kadar bakım ihtiyacı duyan kişilere destek hizmeti verebilmeleridir. Bu tür cihazların yapay zekâ özelliklerinin geliştirilmesi ile birlikte daha yaygın alanlarda uygulamaları gerçekleşebilir.

Ev ve iş yerindeki yaşam mekânları teknolojik inovasyon için ideal alanlardır. Günümüzde geleneksel usullerle veya mekanik biçimde yapılan tüm faaliyet ve eylemler teknoloji sayesinde daha kolay ve kaliteli, daha güvenli ve düşük maliyetli olarak yapılabilir. Ev ve iş yeri ortamı yeni inovasyonlar için sayısız fırsatlar sunmaktadır.

Kamu güvenliği konusunda çalışılan alanlardan biri, “kestirimci güvenlik” olarak isimlendirilebilir. Kestirimci güvenlik (kestirimci kolluk hizmeti), potansiyel cezai faaliyeti tanımlamak için kanun uygulamalarında matematiksel, tahmine dayalı analitik ve diğer analitik tekniklerin kullanılmasını ifade eder. Yapay zekâ temelli bu yaklaşım dört genel kategoriye ayrılır: Suçları öngörme, suçluları öngörme, faillerin kimliklerini öngörme ve suç mağdurlarını öngörme yöntemleri.

Bir başka yeni çalışma alanı “niyet (amaç) kodu çözme algoritmaları”dır. Beyin ve sinir sistemimiz bize başkalarının neler hissedebileceğini hissettiriyorlar. Araştırmacılar, etkileşime girdikleri kişiye uygun etkileşimler modelleri geliştirmelerini sağlamak için bu yeteneği robotlarda yeniden oluşturmak için çalışıyorlar. Bu teknoloji alanı “niyet (amaç) kodu çözme algoritmaları”na dayanıyor. Google, Amazon, iRobots, Miele ve Dyson gibi diğer şirketler, üzerinde çalıştıkları bu algoritmaları giderek daha fazla kullanıyorlar.

2018’de “Imperial Tech Foresight (ITF)” isimli fütüristler takımı tarafından yayınlanan “İnovasyonların Periyodik” isimli liste bazı gelecek öngörü dönemlerine bölünmüş. “Yeşil Ufuk” işaretli bölümde yer alan ve mevcut durumda üzerinde çalışılan veya bazı uygulamaları ortaya çıkmış olanlara değindim. Henüz deneme aşamalarında olan “Sarı Ufuk” inovasyon ve teknolojilerinin 10-20 yıllık bir dilimde gerçekleşmesi öngörülüyor. “Kırmızı Ufuk” olarak nitelenenler ise “Transhümanist Çağ” diyebileceğimiz, 20 yıl ve sonrasına ait olanları listeliyor. Son olarak hayalet teknolojiler olarak ifade edilen “Gri Ufuk”, hayali gelecekte olabileceklerden söz ediyor.

Tablonun yatay ekseni, günümüzden geleceğe doğru akan zaman olarak belirlenmiş. Dikey eksende ise inovasyon ve teknolojilerin küresel sosyo-ekonomik düzeni değiştirme gücü dikkate alınmış. Tabloda bir başka sınıflandırma ise tematik olarak yapılmış. Bu temalar arasında veri ekosistemleri, akıllı gezegen, yüksek düzeyli otomasyon, insan özelliklerinin artırılması ve insan-makine etkileşimi yer alıyor.

Tabloda yer alan bazı inovasyon ve teknoloji türlerinden yukarıdaki sınıflandırmaları dikkate alarak söz edelim. Örneğin halen üzerinde denemeler yapılmakla birlikte 10-20 yıllık bir gelecek diliminde gerçekleşmesi öngörülen unsurlardan birisi “güçlendirilmiş dış iskeletler”dir. Transhümanist Çağ beklentilerinden biri olan bu teknolojik gelişim, akıllı ve bağlantılı teçhizatlar kullanımı ile insanın fiziksel olarak çok daha güçlü hale getirilmesidir. Böylece kişi, adeta çelikten üretilmiş iskelet ve kas sistemine sahip olacak.

Gene aynı 10-20 yıllık gelecek diliminde yaygınlaşması beklenen bir diğer teknolojik inovasyon türü akıllı ve bağlantılı “avatar yardımcılar” olarak öngörülüyor. Avatarların sosyal yaşam ve çalışma ortamlarında insanların ilgilendikleri konularda karar vermelerine ve seçim yapmalarına yardımcı olmaları öngörülüyor. Yapay zekâ ve bağlantılılık özellikleri nedeniyle insanların çalışmalarında çok yönlü destek ve kolaylaştırma sağlamaları bekleniyor. Avatarları hizmet robotlarından çeşitli nesnelerde gömülü akıllı yazılım uygulamalarına kadar çok geniş bir bantta ve çok farklı formlarda hayal etmek mümkündür. Kişinin öğrenme süreçlerinde yardımcı olacak avatarlar, söz konusu örneklerden sadece bir tanesidir.

Aynı dönemde yaygınlaşması beklenen inovasyon ve teknolojilerden bir çırpıda sayabileceklerimiz arasında hidrojen enerjisinin depolanmasını, havanın neminden yararlanarak su elde edilmesini, otonom gemileri ve denizaltıları belirtebiliriz. Bir başka gelişme ise üç boyutlu yazıcı (eklemeli imalat) teknolojisinde oluşacak yeni açılımlardır. Örneğin gıda ve ilaç üretiminde 3B yazıcı teknolojisinin daha yaratıcı, çeşitlenmiş örneklerini göreceğiz.

Yeni teknolojiler dikkate alındığında; üzerinde en fazla çalışma yürütülen alanlardan birisi enerji sistemleridir. Akıllı enerji şebekelerinden önemli gelişmelere yol açacak inovasyonların olacağını söyleyebiliriz.

İnsan sağlığı ve yaşamsal sürdürülebilirliği açısından önemli sayılabilecek inovasyonlar da önemliler arasında yer bulacak. Örneğin teşhis yapabilen tuvalet ve banyo donanımları ilginç olanlar arasından yer alacak. Gene 3B yazıcı teknolojisinden yararlanarak insan organlarının yapay olarak üretilmesinde yeni uygulamalar göreceğiz. Programlanabilen bakteriler olacağını şimdilerde hayal etmek bile zor olsa da üzerinde çalışmalar yapıldığı biliniyor.

Artık ‘hızlı geleceği’ yaşıyoruz. Değişim ve dönüşüm dünya tarihinin daha önce görmediği hız ve biçimde ilerliyor. Burada kısaca özetlenenler mevcut durumda bilinen, görülen ve yazılanlar… Muhtemelen bundan çok daha fazlası var laboratuvar duvarlarının arkasında…

Gürcan Banger

( Toplam ziyaret sayısı: 284 , bugünkü ziyaret sayısı: 1 )

About Gürcan Banger

GÜRCAN BANGER elektrik yüksek mühendisi, danışman ve yazardır. Eskişehir Maarif Koleji ve ODTÜ Elektrik Mühendisliği Bölümü mezunudur. Aynı bölümde yüksek lisans çalışması yaptı. Kamuda mühendislik hizmetleri yapmanın yanında bilişim donanımı ve yazılımı, elektronik, eğitim sektörlerinde işletmeler kurdu, yönetti. Meslek odası ve sivil toplum kuruluşlarında yöneticilik yaptı. 2005’ten bu yana bazı büyük sanayi şirketleri de dâhil olmak üzere çeşitli kuruluşlarda iş kültürü, yönetim, yeniden yapılanma, kümelenme, girişimcilik, stratejik planlama, Endüstri 4.0 gibi konularda kurumsal danışman, iş ve işletme danışmanı ve eğitmen olarak hizmet sunuyor. Üniversitelerde kısmi zamanlı ders veriyor. Raylı Sistemler Kümelenmesi'nde küme koordinatörü olarak görev yaptı. Halen ICI Teknoloji A.Ş. danışmanı ve danışma kurulu üyesidir. Kendini “business philosopher” olarak tanımlıyor. Düzenli olarak blogunda (http://www.bizobiz.net) yazıyor. Değişik konularda yayınlanmış kitapları var. Çeşitli gazete, dergi ve bloglarda yazıları yayınlanıyor. KİTAPLARINDAN BAZILARI: Gürcan Banger, "En Uzak Şehir", öyküler, Yol Akademi Yayınevi, 2023 Gürcan Banger, "Yeni Teknolojiler, Dijital Dönüşüm ve İş Modelleri", Günce Yayınları, 2022 Gürcan Banger, "Hayat Esnaf Lokantası", öyküler, Günce Yayınları, 2022 Gürcan Banger, "Yaratıcı Problem Çözme Teknikleri", Dorlion Yayınları, 2019, Ankara. Gürcan Banger, "Endüstri 4.0 Uygulama ve Dönüşüm Rehberi", Dorlion Yayınları, 2018. Gürcan Banger, “Endüstri 4.0 – Ekstra”, Dorlion Yayınları, 2. baskı, 2018, Ankara. Gürcan Banger, “Endüstri 4.0 ve Akıllı İşletme”, Dorlion Yayınları, 2. baskı, 2018, Ankara. Gürcan Banger, “Aşkın Anlamlar Kitabı”, Dorlion Yayınları, Eylül 2017, Ankara. Gürcan Banger, “Sivil Toplum Örgütleri İçin Yönetişim Rehberi”, STGM Yayınları, 2011, Ankara. Gürcan Banger, “Eskişehir'in Şifalı Sıcak Su Zenginliği”, Eskişehir Ticaret Odası Yayınları, 2002. Gürcan Banger, “Siyasal Kalite: Siyasal Kalite Yönetimi”, Bilim Teknik Yayınevi, 2000, İstanbul Gürcan Banger, “C/C++ ve Nesneye Yönelik Programlama”, Bilim Teknik Yayınevi, İstanbul Gürcan Banger, “Pascal: Borland / Turbo 4, 4.5, 5,5, 6,7 ve 7.01”, Bilim Teknik Yayınevi, 1999, İstanbul Gürcan Banger, “Siyasetin Mimarisi”, Ant Matbaacılık Yayıncılık, Haziran 1995, Eskişehir

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.