İşletmede Ar-Ge Birimi Kurmak

      Yorum yok İşletmede Ar-Ge Birimi Kurmak

İşletmede ar-ge birimi oluşturmak için ‘ezberlenmiş’, ‘alışılmış’ veya ‘tek tip’ kabul edilebilecek bir yol yok. Daha doğru bir ifade ile ar-ge fonksiyonunu oluşturmak için bir beyin fırtınası ve ön araştırma ile başlamak daha uygun olur. Örneğin bu konuda tatmin edilmesi beklenen ihtiyaçların ve cevaplanması istenen sorunların belirlenmesi ile yola çıkılabilir. İşletmede ar-ge faaliyetlerinin örgütsel yapısı konusundaki ilk soru bunların nerede ve nasıl yürütüleceği ile ilgili olabilir. Bu konuda yapılan bazı akademik çalışmalar ar-ge faaliyetlerinin işletme içinde örgütlenmesi yaklaşımlarının iki odak etrafında toplandığını ifade ediyor. Bu yaklaşımlardan birincisi; ar-ge biriminin işletme içindeki departmanlara benzer yapıda, ama onlardan ayrı olarak kurulması şeklindedir. İkinci yaklaşım ise bu yapıyı işletmede zaten var olan pazarlama, satış, üretim, finansman gibi departmanlarla iç içe geçmiş, bu tür birimlerle sürekli iletişim ve ilişki halinde bir örgütsel yapı olarak kurulmasını öneriyor. Bu iki yaklaşımında geleneksel iş kültüründen kaynaklandığını söyleyebiliriz. Ar-ge birimi kurmuş olan işletmeleri incelediğimizde bu iki modelden biri ile karşılaşmamız muhtemeldir.

Ar-ge biriminin oluşumu ve örgütsel yapılanması konusundaki işletme araştırmaları, bazı kuruluşlarda tüm ar-ge faaliyetlerinin tümünün tek ve ayrı bir birimde toplandığını gösteriyor. Bir başka model ise işletmedeki her bölümün (departmanın) kendi ar-ge birimini veya ar-ge laboratuvarını kurması şeklindedir. Kimi işletmelerde ar-ge’nin yönetimi üst kademeler tarafından merkezi olarak yapılırken, bazılarında her bölüm (departman) kendi ar-ge faaliyetleri konusunda yükümlü ve sorumludur. Dolayısıyla seçilen örgütsel yapılanma ve yönetim tarzları ar-ge faaliyetlerinin planlanmasına da yansır.

Ar-Ge Nasıl Örgütlenmeli?
İşletmenin ölçeği ve kendi içinde barındırdığı tedarik zinciri halkaları ar-ge’nin nasıl yapılanıp örgütlenmesi gerektiği konusunda başlangıç bilgilerini sağlar. Örneğin büyük ölçekli işletmelerde veya sadece ar-ge’ye odaklanarak kurumsal fonksiyonların pek çoğunu dış kaynak (outsourcing) aracılığı ile sağlayan işletmelerde ar-ge yapılanması temel araştırma, uygulamalı araştırma, tasarım ve geliştirme alt birimlerini şeklinde düzenlenebilir. Bu tür bir ar-ge yapısında ana süreç bilimsel ve teknolojik temelli araştırmalardan ürün geliştirmeye doğru ilerler. Her alt birimin amaç ve görevleri uzmanlığa odaklanmış olarak çalışma takımları halinde net biçimde tanımlanabilir. Ar-ge ana sürecini bu şekilde alt bölümleyerek oluşturmanın ar-ge’nin farklı katmanlarında yer alan çalışma takımları arasında koordinasyon, denetim, ilişki ve iletişim problemleri doğurduğu gözlenmiştir. Burada oluşan problemler geleneksel organizasyon şeması ve katı sınırlarla tanımlı departmanlardan oluşan işletmelerin yaşadığı sorunlara benzemektedir.

Bir başka ar-ge örgütlenmesi farklı üretim süreçlerini kullanan, farklı ürün veya müşteri gruplarına yönelik alt birimler şeklinde oluşturulur. Bu modelde ar-ge fonksiyonunun ürün veya müşteri odaklı geliştirmeye yönelik olması ar-ge alt birimlerinin pazarlama birimi ile yakın ilişki ve iletişimini gerektirir. Diğer yandan ürün ve müşteri grupları farklı olsa da birden fazla alt birim halinde çalışılması ayni kaynak ve faaliyetlerin tekrarlı biçimde kullanılmasına –dolayısıyla fazladan kaynak tüketimine– yol açabilir.

Yaygın görülen bir başka ar-ge yapılanması proje tabanlıdır. Ar-ge projesi bu amaçla oluşturulan bir takım (ekip) tarafından gerçekleştirilir. Takım; proje konusu ile ilgili olmakla birlikte farklı disiplinlerden gelen, çeşitli bilgi ve becerilere sahip katılımcılarla oluşturulur. Proje sonlandığında takımın görevleri de bitmiş olur. Bu tür takımlarda düzenli görev alan ar-ge çalışanları ve takımdan beklenen işlere göre proje süresi ile sınırlı katılımcılar yer alır.

Yeni çağın işletmesinde ar-ge birimi nasıl olmalı? Günümüz işletmesinin ve fabrikasının temel çekirdeği takımlar ve takım çalışmasıdır. Takımlar işletmelerde gömülü olarak bulunan ve kuruluşun hedeflerini gerçekleştirmeye katkı yapmak için görev yapan sosyal gruplardır. İşletmedeki bir takımın çalışması içeride veya dışarıda (ekosistemde, tedarik zincirinde, birimlerde) çalışan diğer kişileri etkiler. Takım içinde birbirine bağımlı katılımcıların kişisel performansları takımın bir bütün olarak başarısını etkiler. Buna karşılık işletmenin diğer aktörleri tarafından takımın başarısına kişiler açısından değil, takımın bütünlüğü açısından bakılır. Dolayısıyla takımın bir sistem olarak uyumlu bir işbirliğini başarması önemlidir. Takım; amacı olan, bir bütünselliğe sahip, bileşenler ve bunların arasında ilişkilerden oluşan (sistem özellikleri taşıyan) bir topluluktur.

Takımın katılımcıları paylaşılmış amaçlara sahiptir. Takım, bu amaçları ve bağlantılı hedefleri yerine getirmek için gerekli yetke, özerklik ve kaynaklarla donanmıştır. Katılımcılar, amaçları ve hedefleri başarmak üzere yakın, bağlantılı ve birbirlerine bağımlı biçimde çalışırlar. Her katılımcının takım içindeki rolü ve bu role bağlı görevleri diğerlerininki ile çakışmayacak biçimde ve açıklıkla tanımlanmıştır. Rol ve görevler ayrılmış olmasına rağmen takım üyeleri –ihtiyaç halinde– diğerlerine yardıma hazır bir niyet ve tutum sergilerler. Takımdaki kişilerin tümü, başkaları tarafından bir takım (bir bütün) olarak algılandıklarını iyi bilirler. Takımların katılımcı sayısının en az 3 ve en fazla 15 olmasına dikkat edilir.

Çağdaş işletme denilince aklımıza gelen bazı özellikleri bir çırpıda saymayı deneyelim: Akıllı, esnek, çevik, hızlı, piyasaya çabuk tepki veren, değişime hızlı uyum gösterebilen, problem çözme becerileri gelişmiş, yenilikçi (inovatif)… İşletme için geçerli olan bu özelliklerin tümü takımlar ve takım çalışması için de doğrudur. Bu nedenle işletmenin ar-ge biriminin ve ar-ge takımlarının bu özelliklere uygun biçimde yapılandırılmış olması gerekir. Geleneksel organizasyon şeması çerçevesinde ‘klasik’ departman modelinin ar-ge örgütlenmesi için yukarıda sayılan özellikleri sağlayacağı konusunda kuşkum var. Bu nedenle geleneksele oranla daha esnek ve dinamik bir yapılanmanın listelenen özellikleri sağlamada daha başarılı olması beklenir.

Şöyle bir model önerilebilir. İşletmenin ar-ge fonksiyonu yapılanması, sabit bir örgütsel yapı olan ar-ge birimi ile proje tabanlı olarak çalışan dinamik yapılı takımlardan oluşur. Ar-ge birimi kurumsal yönetimle (yönetsel işlerle) ilgili bir yapılanmadır. Üst yönetime karşı sorumluluklar ve üst yönetimle iletişim, ar-ge birimi üzerinden gerçekleşir. Çeşitli ar-ge takımları arasında koordinasyon ar-ge birimi tarafından sağlanır.

Ar-ge proje takımının en önemli üyelerinden birisi takım lideridir – takımı proje ile eşlersek proje lideri de diyebiliriz. Takım liderliği, geleneksel denetmen ve gözetmen özlü yönetici liderlikten farklıdır. Gözetmen yönetici talimat vermeye odaklıdır; hâlbuki takım liderliği ise kolaylaştırmayı ve aramayı öne çıkarır. Geleneksel yönetici kendisi çözüm arama ve bulma gayreti içindedir; buna karşılık takım lideri farklı görüşlerin bütünleşmesi yönünde destekleyici bir rol oynar. Takım liderinin fonksiyonu paylaşılan bilgi, deneyim ve becerilerden en iyi biçimde yararlanılmasını sağlamaktır.

Ar-ge takımı çalışmalara fiziksel olarak yakın ve İnternet gibi ağlar aracılığı ile uzak katılımcılardan oluşur. İşletme içinden katılan üyelerin bir kısmı ar-ge biriminin elemanları olabilirken, bir başka kısmı işletmenin başka birimlerinden olabilir. Burada bir matris yapılı örgütlenmeden söz edebiliriz. İnternet aracılığı ile uzaktan katılan üyeler projenin ve takımın ihtiyaçlarına göre belirlenir. Genel anlamda takım üyeleri (proje takımı katılımcıları) proje planına ve iş-zaman çizelgesine göre dinamik olarak katılırlar.

Gürcan Banger

( Toplam ziyaret sayısı: 1.335 , bugünkü ziyaret sayısı: 1 )

About Gürcan Banger

GÜRCAN BANGER elektrik yüksek mühendisi, danışman ve yazardır. Eskişehir Maarif Koleji ve ODTÜ Elektrik Mühendisliği Bölümü mezunudur. Aynı bölümde yüksek lisans çalışması yaptı. Kamuda mühendislik hizmetleri yapmanın yanında bilişim donanımı ve yazılımı, elektronik, eğitim sektörlerinde işletmeler kurdu, yönetti. Meslek odası ve sivil toplum kuruluşlarında yöneticilik yaptı. 2005’ten bu yana bazı büyük sanayi şirketleri de dâhil olmak üzere çeşitli kuruluşlarda iş kültürü, yönetim, yeniden yapılanma, kümelenme, girişimcilik, stratejik planlama, Endüstri 4.0 gibi konularda kurumsal danışman, iş ve işletme danışmanı ve eğitmen olarak hizmet sunuyor. Üniversitelerde kısmi zamanlı ders veriyor. Raylı Sistemler Kümelenmesi'nde küme koordinatörü olarak görev yaptı. Halen ICI Teknoloji A.Ş. danışmanı ve danışma kurulu üyesidir. Kendini “business philosopher” olarak tanımlıyor. Düzenli olarak blogunda (http://www.bizobiz.net) yazıyor. Değişik konularda yayınlanmış kitapları var. Çeşitli gazete, dergi ve bloglarda yazıları yayınlanıyor. KİTAPLARINDAN BAZILARI: Gürcan Banger, "En Uzak Şehir", öyküler, Yol Akademi Yayınevi, 2023 Gürcan Banger, "Yeni Teknolojiler, Dijital Dönüşüm ve İş Modelleri", Günce Yayınları, 2022 Gürcan Banger, "Hayat Esnaf Lokantası", öyküler, Günce Yayınları, 2022 Gürcan Banger, "Yaratıcı Problem Çözme Teknikleri", Dorlion Yayınları, 2019, Ankara. Gürcan Banger, "Endüstri 4.0 Uygulama ve Dönüşüm Rehberi", Dorlion Yayınları, 2018. Gürcan Banger, “Endüstri 4.0 – Ekstra”, Dorlion Yayınları, 2. baskı, 2018, Ankara. Gürcan Banger, “Endüstri 4.0 ve Akıllı İşletme”, Dorlion Yayınları, 2. baskı, 2018, Ankara. Gürcan Banger, “Aşkın Anlamlar Kitabı”, Dorlion Yayınları, Eylül 2017, Ankara. Gürcan Banger, “Sivil Toplum Örgütleri İçin Yönetişim Rehberi”, STGM Yayınları, 2011, Ankara. Gürcan Banger, “Eskişehir'in Şifalı Sıcak Su Zenginliği”, Eskişehir Ticaret Odası Yayınları, 2002. Gürcan Banger, “Siyasal Kalite: Siyasal Kalite Yönetimi”, Bilim Teknik Yayınevi, 2000, İstanbul Gürcan Banger, “C/C++ ve Nesneye Yönelik Programlama”, Bilim Teknik Yayınevi, İstanbul Gürcan Banger, “Pascal: Borland / Turbo 4, 4.5, 5,5, 6,7 ve 7.01”, Bilim Teknik Yayınevi, 1999, İstanbul Gürcan Banger, “Siyasetin Mimarisi”, Ant Matbaacılık Yayıncılık, Haziran 1995, Eskişehir

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.